Με ρωτάνε καιρό τώρα πολλοί φίλοι γιατί δεν γράφω κάτι για τον Παναθηναϊκό και τα όσα θαυμαστά κάνει φέτος στο πρωτάθλημα. Απαντάω ότι γράφω συχνά πυκνά για τον ΠΑΟ στη Sday όπου ασχολούμαι πιο πολύ με τα ζητήματα της καθημερινότητας των ομάδων – εδώ γράφω πιο γενικά. Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος λόγος: κατά τη γνώμη μου όσα κάνει φέτος ο εφετινός Παναθηναϊκός είναι η απλά το πρώτο κεφάλαιο μιας ιστορίας, που θα ολοκληρωθεί πολύ αργότερα. Για την ώρα δεν προσφέρεται για συμπεράσματα: ο ΠΑΟ ζει μια ιστορία διαχείρισης μιας έκτακτης ανάγκης.

Τέσσερις προηγούμενες φορές

Σας θυμίζω απλά κάποια πράγματα που έχω μέχρι τώρα επισημάνει στις εφημερίδες. Θυμάμαι τρεις φορές τουλάχιστον τον Παναθηναϊκό  να κάνει στα χρόνια του επαγγελματικού πρωταθλήματος αυτό που κάνει φέτος, δηλαδή να ποντάρει σε πιτσιρίκια που διάλεξε ή βρήκε στις Ακαδημίες του. Την πρώτη φορά το έκανε τη δεκαετία του ’80 και το παιδομάζωμα είχε αναλάβει ο Μίμης Δομάζος με εντολή του Γιώργου Βαρδινογιάννη. Ο «καπετάνιος» είχε βάλει ένα σωρό χρήματα στα πρώτα χρόνια που διοικούσε τον ΠΑΟ, αλλά πρωτάθλημα δεν είχε κερδίσει. Φώναξε το Δομάζο και πήρε προπονητή τον Γιάτσεκ Γκμοχ. Ο Γκμόχ έλεγε για μήνες ότι βασικός στόχος της ομάδας ήταν η παραμονή της στην κατηγορία: στο τέλος με τον Κάβουρα, τον Καραβίδα, τον Βονόρτα, τον Θανάση το Δημόπουλο κτλ πήρε το πρωτάθλημα.

Η δεύτερη φορά ήταν η πρώτη χρονιά που είχε αναλάβει προπονητής ο Γιάννης Κυράστας. Τότε μονιμοποιήθηκαν οι μικροί της Ακαδημίας - ο Καραγκούνης, ο Γκούμας κι ο Μπασινάς, ο Αλεξόπουλος και άλλοι πολλοί: οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν ότι με την επιλογή αυτή ο ΠΑΟ πετάει λευκή πετσέτα, αλλά η ομάδα του Κυράστα διεκδίκησε το πρωτάθλημα. Η τρίτη φορά ήταν η πρώτη χρονιά που στον πάγκο ήταν ο Γιάννης Αναστασίου. Τότε πήραν προαγωγή στην πρώτη ομάδα ο Καπίνο, ο Τριανταφυλλόπουλος, ο Χουχούμης, ο Ρισβάνης, ο Μαρινάκης, ο Μαυρίας που μονιμοποιήθηκε, ο Καρέλης κτλ. Η τέταρτη είναι φέτος. Υπάρχει και μια πέμπτη: η περίφημη ανανέωση του Μπόμπεκ. Αλλά αυτή την θυμάμαι μόνο ως ιστορία. Δεν την έχω ζήσει.    

Η ανάγκη και τα χρέη

Ολες αυτές οι ιστορίες έχουν πολλές διαφορές, αλλά βασίζονται σε ένα κοινό χαρακτηριστικό: σε κάθε περίπτωση το να ποντάρει ο Παναθηναϊκός σε νέα παιδιά ήταν μια διοικητική επιλογή την οποία υπαγόρευε μια κάποια ανάγκη. Στην περίπτωση της ομάδας του Γκμόχ η ανάγκη ήταν να αποκτήσει ο ΠΑΟ ένα δικό του μοντέλο πρωταθλητισμού. Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης επέβαλε μια κουλτούρα σκληρής δουλειάς, ξόδεψε τότε πολλά χρήματα για τις εγκαταστάσεις της Παιανίας, στήριξε ένα προπονητή που είχε αποδείξει ότι είναι ικανός να δουλέψει με πιτσιρικάδες. Κάτι χρόνια αργότερα ο ΠΑΟ πόνταρε στους τότε μικρούς της Παιανίας, που ήταν όλοι χαρισματικά παιδιά και το είχαν δείξει στις μικρές εθνικές ομάδες: και πάλι η αξιοποίησή των «Γκουμομπασινάδων», όπως έλεγαν ειρωνικά οι αντίπαλοι, ήταν μια διοικητική απόφαση, που είχε να κάνει με το συνολικό κόστος λειτουργίας του συλλόγου. Στις δυο τελευταίες περιπτώσεις, στα χρόνια του Αλαφούζου, ο ΠΑΟ κινήθηκε έτσι γιατί τα χρέη δεν επέτρεπαν κάτι άλλο: το κόστος της ομάδας έπρεπε να είναι μικρό για να μην πτωχεύσει η ΠΑΕ, καθώς κανείς δεν ήθελε να πληρώσει τα χρέη των προηγούμενων. Φέτος επιπλέον υπήρχε και περιορισμός στις μεταγραφές: και να ήθελε ο ΠΑΟ να κάνει κάτι άλλο, δεν μπορούσε.

Το υποχρεωτικό πλάνο

Η ανάγκη συνήθως δημιουργεί καλές ομάδες στην Ελλάδα για δυο λόγους. Ο πρώτος είναι καθαρά λογιστικός: όταν ξέρεις τι χρήματα μπορείς να ξοδέψεις, προσαρμόζεσαι και φτιάχνεις υποχρεωτικά ένα πλάνο – κάτι που στο ελληνικό ποδόσφαιρο είναι δυσεύρετο. Ο Νίκος Νταμπίζας, όταν, όπως φέτος, είχε αναλάβει στον ΠΑΟ και προ πενταετίας ανάλογο εγχείρημα, για να μη ξεπεράσει το μπάτζετ που είχε στη διάθεσή του είχε κοστολογήσει κάθε θέση! Είχε αποφασίσει από την αρχή πόσα χρήματα θα δοθούν για τον τερματοφύλακα, πόσα για τη θέση του δεξιού μπακ, πόσα για τον φορ και το τήρησε πιστά: μάλιστα είχε καυγαδίσει με τον κάποτε συμπαίκτη του στην Εθνική ομάδα Γιούρκα Σεϊταρίδη ακριβώς για να μην ξεφύγει από πλάνο. Οι πιο πολλές ομάδες, όταν έχουν χρήματα για ξόδεμα, γεμίζουν ποδοσφαιριστές, που σπανίως τους χρειάζονται, απλά γιατί το καλοκαίρι όλοι τους μοιάζουν μεγάλες ευκαιρίες. Όταν χρήματα δεν υπάρχουν μαθαίνεις να είσαι προσεχτικός.

Ο δεύτερος λόγος είναι πιθανότατα και σημαντικότερος. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις δημιουργούνται ομάδες με ποδοσφαιριστές, που παίρνουν λίγα χρήματα κι έχουν ως κίνητρο την διάκριση, που θα τους χαρίσει καινούργια συμβόλαια και μεταγραφές. Ακόμα κι αν αυτό δεν συμβεί, η ομάδα αποκτά καλά αποδυτήρια, διότι όλοι σχεδόν οι παίκτες έχουν χαμηλά συμβόλαια. Δεν υπάρχει φθόνος, δεν υπάρχουν απογοητευμένοι που παίζουν για λιγότερα από όσα αξίζουν, δεν υπάρχουν σούπερ φίρμες, που απαιτούν από τους προπονητές ειδική μεταχείριση. Και συνήθως προκύπτει μια «ομάδα – οικογένεια», στην οποία οι μεγαλύτεροι προσέχουν τους μικρότερους και την απαραίτητη εσωτερική ιεραρχία την δημιουργεί η διαφορά ηλικίας.   

Ποιο είναι το πρόβλημα

Η αλήθεια είναι ότι μόνο εύκολο δεν είναι να φτιάξεις μια τέτοια ομάδα. Πρώτα από όλα πρέπει να έχεις ένα «προπονητή - δάσκαλο», όπως ο Γιώργος Δώνης, που όπου δούλεψε ανέδειξε νέους παίκτες, άλλο αν δεν του το πιστώνανε. Κι αν αυτό τον βρεις, χρειάζεται κάτι ακόμα πιο σπάνιο, όταν μιλάμε για ελληνικές ομάδες: χρειάζεται μια εμπιστοσύνη από την πλευρά των οπαδών – εμπιστοσύνη που θα δημιουργήσει συνθήκες δουλειάς χωρίς απαιτήσεις και γκρίνιες. Αυτό συμβαίνει τώρα στο ΠΑΟ, αλλά προσοχή συμβαίνει γιατί η ομάδα πάει καλά. Οι πιο πολλοί οπαδοί θα ήθελαν «μεταγραφές και παιχταράδες» και δεν πιστεύουν ότι ο Αλαφούζος βρήκε ένα τρόπο λειτουργίας και διοίκησης του ΠΑΟ, που να μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ομάδας ικανής να κάνει πρωταθλητισμό. Οι πιο πολλοί πιστεύουν ότι η σεζόν είναι μεταβατική και πάντα περιμένουν ότι την επόμενη χρονιά η ενίσχυσή της ομάδας θα είναι μεγάλη – ελπίζουν ότι θα δουν γρήγορα ένα «κανονικό Παναθηναϊκό». Κι αυτό είναι σχεδόν πάντα σε αυτές τις ιστορίες το μεγάλο πρόβλημα. Όταν αρχίζει η πίεση του πρωταθλητισμού η εμπιστοσύνη στους μικρούς και η όρεξη να στηρίξεις μια ομάδα με πιτσιρίκια πάνε στην άκρη: αρχίζει η πίεση για αποτελέσματα, για μεταγραφές, για υπερβάσεις. Τουλάχιστον αυτό έχει γίνει μέχρι τώρα: αν τα μυαλά άλλαξαν, εδώ είμαστε να το καταγράψουμε.

Οι καλύτερες λύσεις

Μέχρι τώρα, στην περίπτωση του ΠΑΟ, ιδανική υπήρξε μόνο η συνέχεια της ομάδας του Γιάτσεκ Γκμοχ, την μακρινή δεκαετία του ‘ 80. Τη δεύτερη χρονιά του Γκμοχ ο ΠΑΟ ενισχύθηκε πολύ με παίκτες όπως ο Δημήτρης Σαραβάκος, ο Βέλιμιρ Ζάετς, ο Αντώνης Μήνου κτλ κι έκανε σπουδαία παιγνίδια στο κύπελλο Πρωταθλητριών – τότε όμως υπήρχε ο Γιώργος Βαρδινογιάννης με χρήματα και όρεξη. Η ομάδα του Κυράστα έκανε επίσης αξιομνημόνευτα πράγματα, αλλά ο Κυράστας έφυγε γρήγορα. Οσο για την ομάδα του Αναστασίου, όταν ο Νταμπίζας έφυγε και το πλάνο άλλαξε, ο ΠΑΟ πληρώνοντας απίστευτα χρήματα για τους Βέμερ, τους Σάντσες, τους Εσιέν και τους υπόλοιπους, πτώχευσε. Με μπράβο και συγχαρητήρια.

Ο Δώνης ξέρει τη δουλειά όσο λίγοι, ο Νταμπίζας έχει αποδείξει ότι με λίγα χρήματα μπορεί να βρει τις καλύτερες λύσεις. Ακόμα και η αποστασιοποίηση του Αλαφούζου, που έχει παραδώσει την ομάδα στους δυο είναι κάτι καλό. Αλλά όλο αυτό είναι μια διαχείριση έκτακτης ανάγκης και στη διαχείριση μιας έκτακτης ανάγκης όλοι δίνουμε τον καλύτερο εαυτό μας: αυτό συμβαίνει φέτος στον ΠΑΟ. Ας τους αφήσουμε όλους ήσυχους να δουλέψουν χωρίς υπερβολές. Και χωρίς να ξεχνάμε πως ό,τι γίνεται, γίνεται γιατί φέτος δεν μπορούσε να γίνει κάτι άλλο. Η ανάγκη δίνει δύναμη. Αλλά το θέμα είναι τι θα γίνει μετά…