Εχω μια φίλη που δείχνει το σημάδι στον ώμο της με υπηρηφάνεια, όπως εμείς οι άλλοι κάνουμε με τα τραύματα που κουβαλάμε από τον καιρό, που μικροί ακόμα χτυπήσαμε πέφτοντας από το ποδήλατο. «Το βλέπετε αυτό;» λέει «ο καταραμένος μου το κανε στην παραλία, όταν του έπεσε το βιβλίο επειδή  κοιμήθηκε». Ο καταραμένος είναι ο πρώην της – καταραμένος μόνο όταν αναφέρεται σε αυτόν μιλώντας σε μας που τον ξέρουμε: για τους υπόλοιπους είναι απλά ο πρώην. Σύμφωνα με την περιγραφή το βιβλίο του έπεσε όταν αυτός ήταν στην ξαπλώστρα κι αυτή ξαπλωμένη στην πετσέτα για να χαίρεται την καυτή αμμουδιά. Το βιβλίο όντως έφυγε από τα χέρια του, γιατί έκλεισε τα μάτια του, όχι κατάκοπος, αλλά απλά νυσταγμένος και την βρήκε στην πλάτη με όλη τη δύναμη της κόχης του, που δεν είναι του σπαθιού η τρομερή αλλά ένα σημάδι το αφήνει. Φυσικά ήταν ένα βιβλίο του Νταν Μπράουν.

Κάνει ό,τι διαβάζει

Στις παραλίες ο κόσμος ακόμα διαβάζει ή κάνει ότι διαβάζει: μικρή η διαφορά. Οι μόδες έρχονται και φεύγουν – κάποτε οι παραλίες ήταν γεμάτες από αθλητικές εφημερίδες, αλλά και από εγχειρίδια σεξουαλικής αποχαύνωσης γεμάτα από αποχρώσεις του γκρι. Η μόνη σταθερή μόδα, το απαραίτητο αξεσουάρ δίπλα στην πετσέτα και το αντηλιακό, είναι το εκάστοτε σουξέ του Νταν Μπράουν, που όποτε κι αν κυκλοφορήσει θα διαβαστεί στην παραλία – λες κι αυτή είναι ένα είδος βιβλιοθήκης γεμάτη από τα άπαντα του Αμερικάνου. Κάποτε ο  Ιταλός συγγραφέας Τζιόρτζιο Φαλέτι είχε γράψει στο ιταλικό περιοδικό Panorama, ότι «ο Νταν Μπράουν οφείλει να ενημερώνει πότε θα βγάλει το καινούργιο του βιβλίο, ώστε οι συνάδερφοί του ανά τον κόσμο να μην κυκλοφορούν στο ίδιο διάστημα τα δικά τους». Στις χώρες που υπάρχουν παραλίες αυτό νομίζω πρέπει να επιβάλλεται δια νόμου.

Γιατί αρέσει τόσο πολύ ο Νταν Μπράουν και κυρίως γιατί διαβάζεται τόσο πολύ το καλοκαίρι είναι δύσκολο να το πεις. Ο Νταν Μπράουν έχει επιλέξει στα τελευταία του μεγάλα σουξέ ένα από τους πιο δύσκολους κεντρικούς ήρωες: ο καθηγητής Ρόμπερτ Λάγκτον δεν είναι σκληρός, δεν είναι ωραίος, δεν είναι ένας κατάσκοπός ή σούπερ μπάτσος, δεν έχει τίποτα το ηρωϊκό, δεν λέει ωραίες ατάκες, δεν είναι χιουμορίστας και οι περισσότεροι από όσους παρακολουθούν τις περιπέτειές του δύσκολα θα μπορούσαν να γίνουν φίλοι του, αφού το αντικείμενο της σπουδής του, η μελέτη των μεσαιωνικών συνήθως συμβόλων, δεν είναι καθόλου απλό. Το ίδιο παράξενοι είναι οι κακοί των αφηγημάτων του Νταν Μπράουν. Είναι συνήθως πλούσιοι, αλλά με παρανοϊκές φοβίες, άνθρωποι που είναι αδύνατο να συναντήσεις, καθόλου ευχάριστοι, «σπάνια χαρτάκια». Ο Χίτσκοκ έλεγε ότι οι ενδιαφέροντες κακοί είναι οι σαλεμένοι της διπλανής πόρτας, οι άνθρωποι που μπορεί να προκαλέσουν φόβο γιατί η παράνοιά τους δεν είναι ευδιάκριτη και είναι κρυμμένη πίσω από μια μπανάλ καθημερινότητα. Ο Ιαν Φλέμινγκ ισχυριζόταν ότι ο επιτυχημένος ήρωας πρέπει να είναι κάποιος με τον οποίο θα μπορούσες να ταυτιστείς, όχι γιατί του μοιάζεις, αλλά γιατί αυτός θα ήθελες να είσαι. Ο Νταν Μπράουν αποδεικνύει πως μπορεί να κάνεις μια επιτυχία κόντρα σε αυτές τις συνταγές. Οι κακοί των βιβλίων του είναι εγωπαθείς καρικατούρες κι ο κεντρικός ήρωας του είναι ένας εστέτ – η ζωή του όταν δεν πρωταγωνιστεί στις περιπέτειες του συγγραφέα του είναι μάλλον ανιαρή. Αλλά και οι ίδιες οι περιπέτειες του ήρωα είναι επαναλαμβανόμενες έως μονότονες: πάντα κάποιοι ζητάνε τις υπηρεσίες του, ο χρόνος για να λυθεί ένα αίνιγμα είναι ελάχιστος, ο ίδιος δεν καταλαβαίνει σχεδόν ποτέ πόσο σημαντικό είναι το πρόβλημα που πρέπει να λύσει και η ιστορία στην οποία έχει μπλέξει. Σε όλα τα βιβλία υπάρχουν κάποιες ωραίες κυρίες με διάθεση να τον βοηθήσουν χωρίς μάλιστα αυτός να τολμά να τους πιάσει έστω το χέρι στις στιγμές που η αδρεναλίνη ανεβαίνει – το σεξ στα βιβλία είναι ανύπαρκτο, κόντρα στις απαιτήσεις των μεγάλων εκδοτικών οίκων. Πάντα υπάρχουν και κανα δυο εκτελεστές και κάποια ανατροπή σεναριακή: ένας καλός που όμως τελικά είναι κακός π.χ, είναι κάτι απολύτως συνηθισμένο.

Δεν ακολουθείς τα βήματα

Κι όμως τα βιβλία του Νταν Μπράουν σπάνε κάθε ρεκόρ κι ας υπήρξαν κάκιστες και οι κινηματογραφικές μεταφορές τους, που το μόνο στο οποίο βοήθησαν τον συγγραφέα (εκτός από το να τον κάνουν ακόμα πλουσιότερο…) είναι ότι έδωσαν στον ήρωα του την ωραία φάτσα του Τομ Χάνκς.

Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι τα βιβλία του διαβάζονται σε παραλίες, ενώ δημιουργούν την υποψία ότι για να τα απολαύσεις θα πρεπε να δεις από κοντά τα έργα Τέχνης και τα μουσεία στα οποία διαδραματίζονται. Θα ήταν υπέροχο να διαβάζεις τους «Ιλουμινάτι», ενώ περιφέρεσαι στη Ρώμη και βλέπεις από κοντά τα αγάλματα του Τζιαν Λορέντσο Μπερνίνι. Θα άλλαζε θεαματικά η οπτική σου για το «Ινφέρνο», αν έβλεπε την «Κόλαση» του Μποτιτσέλι στην Πινακοθήκη των Μεδίκων της Φλωρεντίας ακόμα κι αν σε περιτριγύριζε ένα τσούρμο από Γιαπωνέζους. Θα ήταν σπουδαίο το «Ορίτζιν», αν άρχιζες την ανάγνωσή στο υπέροχο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Μπιλμπάο, εκεί όπου η ιστορία του ξεκινά. Αλλά δεν ακολουθείς τα βήματα του Νταν Μπράουν, ούτε έχεις και σκοπό να το κάνεις - απλά παίρνεις τα βιβλία του μαζί σου στην παραλία. Γιατί; Η μόνη απάντηση που μπορώ να βρω είναι γιατί δεν σε πιέζει: με τις λίγο μονότονες και επαναλαμβανόμενες αφηγήσεις του, σου θυμίζει κατά κάποιο τρόπο ότι κάνεις διακοπές. Και ότι σε αυτές τις ευλογημένες στιγμές και το μυαλό σου έχει δικαίωμα ξεκούρασης: λογοτεχνικά απλός και θεματικά προβλέψιμος ο Νταν Μπράουν ικανοποιεί την ανάγκη σου να διαβάσεις και να μην διαβάσεις. Βυθίζεσαι στις ατέλειωτες σελίδες των μυθιστορημάτων του για να δεις με τι διάβολο καταπιάνεται αυτή τη φορά και την ίδια στιγμή κρύβεσαι πίσω από αυτές, αφού το μυαλό σου έχει κι αυτό δικαίωμα στην ηλιοθεραπεία.

Πρόσεχε μόνο  

Και τα σύμβολα που ερευνά ο Ρόμπερτ Λάγκτον; Τα μυστικά της ανθρωπότητας που προσπαθεί να αποκαλύψει; Τα απόκρυφα μυστικά των αριστουργημάτων που αποκαλύπτει σε πίνακες ζωγραφικής κι αγάλματα; Όλα υπάρχουν. Και επιτρέπουν, μετά την ανάγνωση τους, ένα ύπνο στην παραλία, ανάλογο με αυτό που έκανες όταν η γιαγιά σου έλεγε παραμύθια μικρός. Πρόσεχε μόνο μην γλιστρήσει το βιβλίο από το χέρι σου. Πονάει…

(ΒΗΜagino Aυγουστος του 2018)