Ομολογώ πως όταν ακούστηκε το περίφημο μουσικό θέμα του Τζον Γουίλιαμς ένοιωσα ένα μικρό ρίγος. Η τελευταία περιπέτεια του Ιντιάνα Τζόουνς θα ήταν για μας τους μεγαλύτερους ένα ταξίδι στο χρόνο και το είχε γράψει πριν την δω. Φαίνεται πως αυτό το πίστεψαν και οι δυο μπαμπάδες του Ιντι, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ κι ο Τζορτζ Λούκας που είχαν αυτή τη φορά λόγο πίσω από τις κάμερες. Κι εστίασαν ακριβώς πάνω σε αυτό: η τελευταία περιπέτεια του κυρίου καθηγητή έπρεπε να είναι ένας φόρος τιμής όχι στον ήρωα αλλά στο κοινό του. Αυτό που με τον Ιντι μεγάλωσε και που έπρεπε για 2,5 ώρες που η ταινία κρατά να πάει πίσω στα παιδικά του χρόνια. Ετσι δημιουργήθηκε ένα παράξενο blockbuster – ίσως το πρώτο στην ιστορία που ενώ ήταν ένα περιπετειώδες θέαμα από αυτά που αρέσουν στα παιδιά εν τούτοις προοριζόταν για όσους θα θελαν να είναι πάλι παιδιά. Αλλά πως διάβολε να πεις ένα παραμύθι σε ανήλικες που ξέρουν ότι τα παραμύθια κάποια στιγμή στη ζωή τελειώνουν; Αυτό ήταν το δύσκολο πρόβλημα. Που μάλλον αποδείχτηκε άλυτο.
Μισή ώρα όλα καλά
Χάρη στην τεχνολογία και όχι τόσο στην σκηνοθεσία το πρώτο μισάωρο της ταινίας είναι καταπληκτικό. Ο Χάρισον Φόρντ δεν είναι 85 χρονών αλλά καλά καλά ούτε 35. Βλέπεις τον Ιντι και πιστεύεις πως σε κάποια από τις περιπέτειές του που ποτέ δεν μάθαμε βρήκε το μυστικό της αιώνιας νεότητας: μοιάζει πιο νέος κι από όσο ήταν στην πρώτη περιπέτεια που τον γνωρίσαμε – άλλωστε τα όσα στο μισάωρο αυτό διαδραματίζονται θα μπορούσαν να έχουν συμβεί στους Κυνηγούς της Κιβωτού. Υπάρχουν οι Ναζί, ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος μαίνεται, ο Ιντι προσπαθεί να σώσει τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς του κόσμου σκαρφαλώνοντας σε τρένα, παίζοντας ξύλο, βουτώντας σε παγωμένα ποτάμια. Σε όλα τα Ιντιάνα Τζόουνς υπάρχει μια εισαγωγική σκηνή και ετούτη είναι η καλύτερη γιατί νομίζεις ότι έχει γυριστεί σαράντα χρόνια πριν με την τεχνολογία του σήμερα. Αλλά όπως όλα τα ωραία τελειώνει.
Ένα κοκτέιλ πάντα πειραγμένο
Ολες οι ταινίες με πρωταγωνιστή τον Ιντιάνα Τζόουνς μου θύμιζαν κοκτέιλ με τα οποία ο μπάρμαν πειραματίζεται. Σε όλες τα βασικά συστατικά είναι ίδια. Υπάρχει ο καταπληκτικός ήρωας, υπάρχει πάντα ένα παιδί που είναι ο καθένας από μας που θα θελε να ζει την περιπέτεια εκ των έσω, υπάρχει μια ικανότατη πρωταγωνίστρια, υπάρχουν οι κακοί, υπάρχει λίγο φολκλόρ, υπάρχει ένα αρχαίο σκεύος συχνά παντοδύναμο, υπάρχει η ανάγκη να σωθεί ο κόσμος ή τουλάχιστον ένας κόσμος. Όλα αυτά είναι πάντα καλοχτυπημένα και συνήθως, αλλά όχι πάντα, στις σωστές δόσεις. Αλλά ο μπάρμαν δεν θέλει το κοκτέιλ του να είναι δεδομένο ώστε να μην μπορεί να πάρει τη δοσολογία και να το φτιάξει άλλος οπότε παίζει. Και παίζει και κομμάτι με την περιέργεια μας να δούμε πως ενώ όλα είναι ίδια όλα μπορεί να είναι και ως προς το ελάχιστο έστω διαφορετικά.
Το πρώτο κοκτέιλ του βγήκε μια χαρά, αλλά στο δεύτερο ήθελε να προσθέσει λίγο αλκοόλ παραπάνω. Στο τρίτο, έχοντας στη δοσολογία τον Σον Κόνερι πρόσθεσε λίγο πιπεράκι ή λίγο αλάτι στην άκρη του ποτηριού – δεν θυμάμαι καλά, αλλά το είχα βρει υπέροχο. Στο τέταρτο ήθελε να κάνει πολλές εκπλήξεις και το κανε ψιλοχάλια. Στο πέμπτο και τελευταίο ο καλός μπάρμαν χρειαζόταν εκείνη την πρώτη σύνθεση που νόμιζε πως είχε στο μυαλό του, αλλά σε κανενός το μυαλό μια τέτοια συνταγή δεν είναι εύκολο να μείνει καθώς τα χρόνια περνούν. Κι αυτό που νόμιζε πως το ήξερε και το θυμόταν άρχισε ξαφνικά να το ψάχνει. Και η αλήθεια είναι πως τίμια το έψαξε. Αλλά δεν το βρήκε.
Τα βάσανα του ένα φορτίο
Όταν ολοκληρώνεται η εισαγωγική σκηνή και ο φόρος τιμής στην νοσταλγία μας εισβάλει, ας πούμε, η πραγματικότητα. Ο κ. Ιντιάνα Τζόουνς δεν είναι απλά ένας σεβάσμιος καθηγητής, αλλά ένας καθηγητής που συνταξιοδοτείται εν μέσω μιας μάλλον γενικής αδιαφορίας – μόνο οι συνάδερφοί του έχουν απομείνει να θυμούνται πόσο σπουδαίος υπήρξε, αλλά κι αυτοί είναι μεγάλοι άνθρωποι πια. Η Αμερική έχει πάει στη σελήνη, οι Ναζί έχουν γίνει επιστήμονες, ο μεγάλος πόλεμος είναι πολύ μακριά. Και υπάρχει μια νέα γενιά που τρέχει προς το μέλλον κάνοντας αυτό που είναι η μεγάλη νέα μόδα: οι μπίζνες. Ο καθηγητής θα είχε ησυχάσει και θα περνούσε τα χρόνια που του απέμειναν μόνος κι έρημος, αν δεν τον έσερνε κυριολεκτικά μια βαφτισιμιά του σε μια μπίζνα. Η σπίθα της περιπέτειας του ανοίγει κατά κάποιο τρόπο τα μάτια: τίποτα δεν είναι τόσο διαφορετικό τελικά – πρώτα από όλα έχει παραμείνει αναλλοίωτος στην ψυχή και στην καρδιά ο ίδιος. Αλλά αυτό είναι ελπίδα κι όχι αλήθεια: η αλήθεια είναι πως ο γέρο Ιντι καταταλαιπωρείται, παρόλο που πάλι θα καταφέρει να σώσει τον κόσμο.
Διαβλέποντας τα βάσανά του οι μπαμπάδες του, ο Σπίλμπεργκ και ο Λούκας, (η σκηνοθεσία του Τζέιμς Μάνγκολντ είναι διεκπεραιωτική), θέλουν να του χαρίσουν ένα μεγάλο φινάλε. Ετσι προσθέτουν στο κοκτέιλ σχεδόν όπως πάντα αυτή την δόση του εξωφρενικού που απογειώνει το παραμύθι. Αλλά το κοινό της ταινίας πολύ φοβάμαι πως δεν αντέχει τόση δόση εξωφρενικότητας: εκεί που η ταινία θα πρεπε να απογειωθεί γυρνά αυτόματα προς τα πίσω. Το ταξίδι στο χρόνο εν προκειμένω είναι σαν να ολοκληρώνεται με μια φάρσα – σαν να στήθηκε ένα σκηνικό με μασκαράδες για να σε πείσουν πως όντως κατάφερες και ταξίδεψες πίσω στο χρόνο. Όμως ταξίδι δεν υπάρχει: μόνο μια ιστορία αμήχανη και κάτι εικόνες που αξίζουν μόνο για το σουρεαλιστικό του πράγματος.
Και πάλι καλά
Στην Ελλάδα η ταινία έκανε πολύ καλά εισιτήρια: βοηθά νομίζω ότι κεντρικό της θέμα είναι κι ο «μηχανισμός των Αντικυθήρων» που έχει την μυθολογία του. Στον υπόλοιπο κόσμο ο Ιντι εισπρακτικά δεν έσκισε. Στους μικρούς δυστυχώς δεν είχε να πει πολλά και τόσα πολλά μεγάλα παιδιά που να θέλουν να ξαναγίνουν πιτσιρίκια δυστυχώς δεν υπάρχουν. Τον είδαμε εμείς οι πιστοί που κατά κάποιο τρόπο αισθανόμαστε μια υποχρέωση γιατί μας μεγάλωσε. Δυστυχώς μεγάλωσε κι αυτός. Το καπέλο του είναι κομμάτι παράταιρο, για το μαστίγιο δεν το συζητάω καν.
Δεν τον άφησαν και να μείνει πίσω και να αλλάξει τον κόσμο, όπως θα ήθελε. Πάλι καλά. Ισως έφτιαχνε ένα κόσμο διαφορετικό. Αλλά θα χάναμε τις ταινίες του….
