Μέχρι και η πρόεδρος της Δημοκρατίας ζήτησε να υπάρξει άπλετο φως στην υπόθεση των τηλεφωνικών υποκλοπών – δεν με εξέπληξε η παρέμβασή της διότι η Πρόεδρος, ως πρώην ανώτατη δικαστικός, είναι ευαίσθητη σε ζητήματα προσωπικών δεδομένων. Η ιστορία αυτή με δικαιώματα έχει να κάνει κι ας μιλάνε όλοι για τις υποκλοπές. Η απορία μου είναι τι είδους φως μπορεί να υπάρξει ειδικά για τα ζητήματα της ΕΥΠ, που από τη σύστασή της, από τον καιρό δηλαδή που την λέγαμε ΚΥΠ, ήταν πάντα μια σκοτεινή ιστορία. Αλλά ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Πολύς κόσμος δεν έχει καν καταλάβει τι έγινε – άλλωστε είναι καλοκαίρι και η χαλαρότητα, ακόμα και στην ενημέρωση, είναι κανόνας. Για να γίνει κατανοητό τι μπορεί κανείς να περιμένει στη συνέχεια πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι δεν μιλάμε για μια ιστορία αλλά για δυο που τέμνονται – έχουν δηλαδή ένα σημείο επαφής: το κινητό του Νίκου Ανδρουλάκη.

Η δεύτερη ιστορία

Η δεύτερη ιστορία είναι απλή: μετά από διάφορες παλινωδίες η ΕΥΠ παραδέχτηκε ότι παρακολουθούσε το κινητό του Ανδρουλάκη μέχρι τη στιγμή που αυτός κέρδισε τις εσωκομματικές του ΠΑΣΟΚ. Ισχυρίστηκε ότι η παρακολούθηση γινόταν νόμιμα,-δηλαδή με εισαγγελική άδεια, και πως ξεκίνησε μετά από σχετικό αίτημα δυο χωρών – της Αρμενίας και της Ουκρανίας, που το διέψευσαν. Μετά την αποκάλυψη αυτή ο πρωθυπουργός ζήτησε την παραίτηση του διοικητή της ΕΥΠ κ. Κοντολέων κι έκανε το γνωστό διάγγελμα στο οποίο μέσες άκρες υποσχέθηκε μια ΕΥΠ που θα λειτουργεί με μεγαλύτερη διαφάνεια απολογούμενος και στον Ανδρουλάκη αφού όπως είπε δεν γνώριζε τι συνέβαινε. Θα ήταν σχετικά απλό όλο αυτό (αν και πολιτικά θα προκαλούσε την ίδια θύελλα) αν δεν υπήρχε και η πρώτη ιστορία.

Η πρώτη ιστορία

Η πρώτη ιστορία είναι πιο πολύπλοκη. Παράλληλα με την ΕΥΠ και στο ίδιο χρονικό διάστημα αποκαλύφθηκε πως παρακολουθούσαν τον Ανδρουλάκη κάτοχοι του λογισμικού Predator – η χρήση του οποίου είναι παράνομη. Tην αποκάλυψη έκανε ο ίδιος ο Ανδρουλάκης με καταγγελία και μήνυση κατά αγνώστων – ένας συνεργάτης του είχε υποπτευθεί πως κάτι δεν πάει καλά με το κινητό του. Το Predator είναι ένας μολυσματικός διαδικτυακός «κοριός» που λειτουργεί όπως τα σχετικά προγράμματα που χρησιμοποιούνται για να «ανοίγουν» τραπεζικές καταθέσεις: σου έρχεται ένα link που περιέχει μια είδηση, το ανοίγεις κι αν αυτό συμβεί αυτός που στο έστειλε σου χακάρει το κινητό. Για να το ανοίξεις το σχετικό link, αυτό φαίνεται να προέρχεται από ένα διαδικτυακό τόπο που επισκέπτεσαι συχνά – το κόλπο φαίνεται πως πιάνει διότι με τον ίδιο τρόπο είχε χακαριστεί και το κινητό του δημοσιογράφου κ. Θανάση Κουκάκη, που ήταν ο πρώτος που είχε καταγγείλει την ύπαρξη του προγράμματος. Η κυβέρνηση αρνήθηκε ότι η ΕΥΠ έχει στην κατοχή της το Predator, αλλά στη συνέχεια έγινε γνωστό πως μια από τις εταιρίες που φέρεται να έχει στην κατοχή της το πρόγραμμα ανήκει σε φίλο του Γραμματέα της Κυβέρνησης κ. Γρηγόρη Δημητριάδη με τον οποίο υπάρχουν και επιχειρηματικές σχέσεις. Ο Δημητριάδης μήνυσε τους συντάκτες που έκαναν τις αποκαλύψεις, αλλά επειδή ο ρόλος του στο Μαξίμου ήταν σημαντικός (μεταξύ όλων είχε κι ένα είδος εποπτείας της ΕΥΠ) παραιτήθηκε.

Η αντιπολίτευση είδε στην παραίτησή του μια ομολογία της ενοχής του ίδιου του Μητσοτάκη, αλλά αν δεν υπήρχε η παραίτηση θα φώναζε και σωστά για καθεστωτική αναλγησία. Ο Δημητριάδης θα ήταν κάτι σαν το «Μεγάλο Αδερφό»: ο «Μεγάλος Ανιψιός». Θα τον κατηγορούσαν δικαίως ότι δεν παραιτείται γιατί τους κρατά όλους κτλ. Αλλά οι πολιτικοί καυγάδες σε αυτή την άθλια ιστορία είναι το λιγότερο: το θέμα, όπως είπα, σχετίζεται με ανθρώπινα δικαιώματα, σεβασμό στην ανθρώπινη προσωπικότητα και εν τέλει με την ίδια την εξουσία. Που μοιάζει να λειτουργεί χωρίς όρια.          

Είναι ποτέ δυνατόν;

Παρακολουθώντας τις δυο αυτές ιστορίες έχω μείνει άφωνος όχι με το αμιγώς πολιτικό σκέλος τους, που προκαλεί του κόσμου τις απορίες, αλλά με μια λεπτομέρεια που έχει να κάνει με την ίδια την λειτουργία της ΕΥΠ. Από όσο καταλαβαίνω, με βάση ένα νόμο του 1994, η EYΠ μπορεί να παρακολουθεί οποιονδήποτε αρκεί  να έχει εισαγγελική άδεια. Είναι βέβαιο πως οι μαζικές παρακολουθήσεις πρέπει να άρχισαν το 2004, με αφορμή την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων: υποθέτω θυμόσαστε το χαμό που έγινε με το περίφημο C4I, που και άχρηστο ήταν και το χρυσοπληρώσαμε! Το 2018, αυτή η διαδικασία παρακολουθήσεων απλουστεύτηκε ακόμα πιο πολύ, καθώς δεν χρειαζόταν την άδεια να εγκρίνουν δυο εισαγγελείς: θα αρκούσε πλέον ένας. Κάπως έτσι σήμερα γίνεται γνωστό πως το 2021 η ΕΥΠ παρακολουθούσε πάνω από 15 χιλιάδες άτομα! Υπάρχουν τόσοι επικίνδυνοι Ελληνες που πρέπει να παρακολουθούνται με αφορμή την εθνική ασφάλεια, την τρομοκρατία και τις ποινικές έρευνες; Αποκλείεται! Οπότε για ποιο άλλο λόγο δίνονται αυτές οι άδειες; Στην περίπτωση του Ανδρουλάκη αυτό που θα είχε ενδιαφέρον είναι να μάθουμε το διατακτικό της έγκρισης. Με ποιο πρόσχημα γινόταν η παρακολούθηση; Αν κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, κι απλά γινόταν δεκτό οποιοδήποτε αίτημα της ΕΥΠ άκριτα, αλίμονο μας.  

Ουρές και απορίες

Η ιστορία έχει πολλές «ουρές» και αφήνει πολλές απορίες. Αν οι παρακολουθήσεις ήταν νόμιμες, γιατί παραιτήθηκε ο διοικητής της ΕΥΠ; Τι εννοεί ο Μητσοτάκης όταν λέει πως αν γνώριζε την παρακολούθηση του Ανδρουλάκη θα τη σταματούσε; Αν αυτή ήταν νόμιμη, γιατί να το κάνει; Και από πού αντλεί αυτή τη δύναμη; Και γιατί να πάρει την ΕΥΠ στο Μαξίμου ως άλλος Ανδρέας Παπανδρέου, που μεταπολιτευτικά ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που το έκανε. Κι αν το πλαίσιο λειτουργίας της ΕΥΠ ήταν τόσο σαθρό, ώστε να χρειάζεται αλλαγές, δεν αποτελεί αυτό ένα κορυφαίο λάθος των τελευταίων κυβερνήσεων;  Και τι χρειάζεται μια εξεταστική επιτροπή, αν όλα έγιναν νόμιμα;

Τα επισημαίνω όλα αυτά ως λογικές απορίες με την υποψία ωστόσο πως η απάντηση τους είναι απλή: η ΕΥΠ δεν είναι τίποτα πιο πολύ από ένα κυβερνητικό εξαρτηματάκι, χρήσιμο ίσως για θέματα εθνικής ασφάλειας, αλλά εξάρτημα. Που χρησιμοποιείται από τις κυβερνήσεις για να μαθαίνουν πολλά που έχουν να κάνουν με τα πάντα – ακόμα και για τους πολιτικούς αντιπάλους τους. Το ότι μετράνε τόσο πολύ τον Ανδρουλάκη είναι κολακευτικό για τον ίδιο. Όπως και το ότι σε όλες αυτές τις παρακολουθήσεις δεν βρέθηκε τίποτα που να χρησιμοποιηθεί εναντίον του: αλλιώς θα το ακούγαμε.

Μια λεπτομέρεια

Αυτή είναι η άλλη διάσταση της ιστορίας των υποκλοπών – όχι της τωρινής, αλλά κάθε ιστορίας υποκλοπών. Προσέξτε μια λεπτομέρεια: όταν ο Ανδρουλάκης (και προηγουμένως ο Κουκάκης) κατήγγειλαν τη χρήση του Predator δεν ασχολήθηκε μαζί τους σχεδόν κανείς: ούτε καν ο ΣΥΡΙΖΑ! Κάποιοι κάνανε πλάκα στον Ανδρουλάκη για την προφορά του ονόματος του λογισμικού («καλά δεν έχει δει την ταινία;») κι άλλοι είδαν στην καταγγελία ένα τρόπο για να θυμίσει την ύπαρξή του: η ιστορία φούντωσε μετά την εμπλοκή της ΕΥΠ και τις παραιτήσεις. Γιατί η αρχική αδιαφορία;  Γιατί έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα να νοιαζόμαστε για το αποτέλεσμα των υποκλοπών χωρίς να αηδιάζουμε για την ίδια την υποκλοπή: ακούμε τι καταγράφουν οι «κοριοί» χωρίς για αυτό να γινόμαστε έξαλλοι – ενώ θα πρεπε. Ετσι μάθαμε την υποκλοπή να την καθαγιάζουμε: να χαιρόμαστε γι’ αυτή. Η απόλυτη απουσία ευαισθησίας για προσωπικά δεδομένα και η σχεδόν ηδονιστική παρακολούθηση των κατά καιρούς ρεπορτάζ που βγάζουν στο φως, απολύτως παράνομα, τηλεφωνικές συνομιλίες έχει σχεδόν νεκρώσει κάθε ευαισθησία – σε αυτό βοήθησαν πολύ και οι ποδοσφαιρικές, ας πούμε, εκπομπές οι οποίες χωρίς το παραμικρό πρόβλημα μετέδιδαν συνομιλίες όποιου παράγοντα, διαιτητή, αρχιδιαιτητή  κτλ έπρεπε να στηθεί στον τοίχο. Με χειροκροτήματα.

Η μεγάλη μόλυνση

Η αδιάκοπη χρήση υποκλοπών από τα χρόνια του σκανδάλου Κοσκωτά έχει προκαλέσει μια τεράστια μόλυνση στο μυαλό μας. Για αυτό και το σημερινό σκάνδαλο αντιμετωπίζεται περίπου ως παθογένεια κυβερνητική: ακούω κόσμο να λέει πως «όλοι κάνουν υποκλοπές, απλά ετούτοι κάνανε κάτι άτσαλα» - βγαίνω από τα ρούχα μου, αλλά το καταλαβαίνω. Aν στις υποκλοπές είχε προκύψει κάτι επιβαρυντικό για τον Ανδρουλάκη  με αυτό θα ασχολιόμασταν κι όχι με την άθλια παρακολούθησή του.

Αλλού όντως θα είχε πέσει η κυβέρνηση: θα συνέβαινε σε κάθε χώρα, που αν παρουσιάζονταν στις τηλεοράσεις και στις εφημερίδες αποσπάσματα υποκλοπών, κάποιος εισαγγελέας θα είχε μαζέψει κάθε αγύρτη που παρουσιάζει διαρροές από δικογραφίες ή και από την ίδια την ΕΥΠ ως δημοσιογραφική έρευνα. Εδώ απλά πάμε για Δεκαπενταύγουστο.

Παρόλα αυτά παρακολουθούμε μια θεαματική ιστορία καλοκαιριάτικα. Μια είπα; Λάθος: δυο. Η πρώτη ιστορία, δηλαδή οι παρακολουθήσεις της ΕΥΠ, θα είναι μόνιμα αφορμή για κοινοβουλευτικό τζέρτζελο – θα δούμε αν γίνει και αιτία για πρόωρες εκλογές. Στη δεύτερη θα κριθεί, κατά τη γνώμη μου, η αξιοπιστία της κυβέρνησης και οι όποιες προθέσεις της. Να διαλύσει την ΕΥΠ κάποιος, το βλέπω δύσκολο. Να ασχοληθούν σοβαρά οι διωκτικές αρχές και να μαζέψουν όσους ιδιώτες έχουν «υπερκοριούς» και λογισμικά τύπου Predator θα ήταν χρήσιμο. Όχι για να μιλάμε στα τηλέφωνα χωρίς να σκεφτόμαστε ποιος μας ακούει. Αλλά για να στείλουμε ένα μήνυμα ότι η Ελλάδα είναι μια πολιτισμένη χώρα που σέβεται τα προσωπικά δεδομένα. Αυτά είναι που έχουν εξευτελιστεί….