Διάβασα χθες τι γράφουν εφημερίδες του εξωτερικού για τα όσα συνέβησαν στην Αθήνα: οι ανταποκρίσεις είναι εμπεριστατωμένες και ανατριχιαστικές. Σε όλες αναφέρεται ότι οι περιοχές που πλήρωσαν τις πυρκαγιές με αίμα δεν ήταν υποβαθμισμένες – δεν συνέβη αυτό που συνέβη γιατί ένα ανάλγητο Κράτος γύρισε την πλάτη του στους φτωχούς και τους κατατρεγμένους. Σε όλες διακρίνεις την αμηχανία για το πώς συνέβησαν όλα αυτά σε ένα ευρωπαϊκό κράτος. Θα ήθελα να τους πω ότι το Κράτος μας δεν είναι ευρωπαϊκό κι αυτός είναι ο λόγος που πληρώνουμε με αίμα θεομηνίες – αλλά δεν ξέρω αν θα με καταλάβαιναν.

Να αποτελείται από τους καλύτερους

Η Ελλάδα δεν θα σταματήσει να καίγεται κι όποιος κάτι τέτοιο πιστεύει δεν έχει καταλάβει σε ποια χώρα ζει. Η Ελλάδα έχει βλάστηση και πεύκο. Εχει αρκετό πράσινο και σε κάποιες περιοχές λίγη σχετικά υγρασία, ειδικά το καλοκαίρι. Μπορεί ένα δάσος να καεί από ένα βραχυκύκλωμα της ΔΕΗ ή γιατί ένας βοσκός άναψε μια φωτιά και του ξέφυγε. Η Ελλάδα είχε και οικοπεδοφάγους και πιθανότατα θα έχει και στο μέλλον – τώρα δεν χτίζει κανένας. Οι καλοκαιρινές πυρκαγιές είναι ένα κακό που θα τη χτυπάει πάντα κι ακριβώς για αυτό το λόγο η χώρα θα πρεπε να έχει την αντιμετώπισή τους ως εθνική προτεραιότητα. Θα έπρεπε να έχει την καλύτερα οργανωμένη πυροσβεστική. Θα έπρεπε να έχει τα καλύτερα μέσα για την αντιμετώπισή τους. Θα έπρεπε να έχει μια αληθινή υπηρεσία πολιτικής προστασίας, που στόχος της θα πρεπε να είναι να μην υπάρχουν θύματα – ακόμα κι αν χρειαστεί μια περιοχή να εκκενωθεί. Θα έπρεπε η υπηρεσία αντιμετώπισης αυτού του κακού να είναι η καλύτερη της χώρας: να αποτελείται από τους καλύτερους ειδικούς, να είναι στελεχωμένη από ανθρώπους με πείρα στην αντιμετώπιση ακραίων φαινομένων, να δουλεύει με πρώτο στόχο την πρόληψη και με γνώμονα πάντα το πώς η όποια καταστροφή θα είναι η μικρότερη δυνατή. Θα πρεπε με απλά λόγια να δουλεύει όλη την περίοδο που προηγείται του καλοκαιριού, ώστε το καλοκαίρι να δίνει τις μάχες της.

Και φυσικά θα πρεπε να έχει και την ευθύνη των πράξεων και των παραλήψεών της: η αντιμετώπιση των πυρκαγιών, σε μια χώρα που καίγεται κάθε χρόνο, θα πρεπε να γίνεται με όρους πολεμικής επιχείρησης. Υπάρχει ένας σχεδόν ανίκητος εχθρός, η φωτιά, και στην αντιμετώπισή του δεν χωράνε ούτε λάθη, ούτε παραλήψεις. Οι ειδικοί θα πρεπε να έχουν ό,τι χρειάζονται και ό,τι θέλουν κι αν δεν τα καταφέρουν θα πρεπε να λογοδοτούν. Όχι για να εκτονωθεί το όποιο λαϊκό αίσθημα οδύνης, αλλά για να νοιώθουν την απαραίτητη πίεση που κάνει τον αρμόδιο να λειτουργεί καλύτερα.

Η θυσία του πυροσβέστη

Στις περσινές πυρκαγιές πέθανε πάνω στο καθήκον ένας πυροσβέστης ο Αριστείδης Μουζακίτης. Η χώρα τον τίμησε και τον έκλαψε: ο θάνατός του ήταν μια μικρή απόδειξη ότι υπάρχουν άνθρωποι που καταλαβαίνουν τι σημαίνει καθήκον, που μπορούν και να θυσιαστούν για το κοινό καλό στη στιγμή μάλιστα που κάνουν τη δουλειά τους. Πολύ φοβάμαι πως ενώ εμείς συγκινηθήκαμε από τη θυσία του, η πολιτική μας ηγεσία πήρε το λάθος μήνυμα από αυτή: πιστεύω πως το συμπέρασμα που είχε βγει είναι πως από τη στιγμή που υπάρχουν άνθρωποι έτοιμοι να θυσιαστούν δεν χρειάζεται τίποτα άλλο – από τη στιγμή που το φιλότιμο λειτουργεί, όλα αντιμετωπίζονται και το πολύ πολύ να καούν μερικές εκτάσεις, δεν έγινε και τίποτα. Πιστεύω πως κάπως έτσι φτάσαμε στη φρίκη που ζούμε. Ολες οι μαρτυρίες των πληγέντων οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: δεν λειτούργησε απολύτως τίποτα την ώρα της συμφοράς και οι πυροσβέστες έδωσαν ένα αγώνα χαμένο από χέρι – ακόμα και τους κρούνους, όπως φαίνεται, δεν τους είχε ελέγξει κανείς. Κάθε ώρα που περνά μαθαίνουμε ακόμα περισσότερες λεπτομέρειες για ανατριχιαστικές παραλείψεις και γιγάντιες αδυναμίες: ακούμε για καναντέρ που δεν υπάρχουν, για εντολές που δεν δόθηκαν, για παραλείψεις που μαρτυρούν ότι κανείς δεν κατάλαβε τι ακριβώς έχει συμβεί κι αυτό είναι το χειρότερο από όλα. Ανθρωποι κάηκαν παρατημένοι από το Κράτος που έχει βασική και κύρια αποστολή την προστασία τους, ενώ ζούσαν μια ώρα από το κέντρο της Αθήνας, πληρώνοντας με τη ζωή τους την απουσία στοιχειώδους ενημέρωσης και ελάχιστης πρόνοιας. Κι όσοι αναρμοαρμόδιοι έχουν εμφανιστεί ψελλίζουν ότι δεν είναι ώρα για να μιλήσουμε για ευθύνες. Το τρέμουμε ειδικά αυτό, ακριβώς γιατί δεν είμαστε ευρωπαϊκή χώρα.

Τι σημαίνει κυβερνώ

Η ανατριχιαστική πραγματικότητα των ημερών κάνει επίκαιρη μια ερώτηση που έχουμε ξεχάσει: την ερώτηση «τι σημαίνει κυβερνώ». Η απάντησή στην ερώτηση δυστυχώς έχει χαθεί πνιγμένη στη λάσπη μιας επικοινωνιακής αθλιότητας που έγινε modus κυβερνητικού vivendi: το τι λέω, όχι μόνο στην κυβέρνηση αλλά και στην αυτοδιοίκηση, πολλές φορές έχει γίνει σημαντικότερο του τι κάνω. Κυβερνώ δεν σημαίνει ανησυχώ, δεν σημαίνει αναζητώ δικαιολογίες, δεν σημαίνει παρηγορώ, δεν σημαίνει ούτε κατανοώ, ούτε καταλαβαίνω: σημαίνει διοικώ, δηλαδή δημιουργώ, παρεμβαίνω, πράττω. Αν δεν έχω ένα σχέδιο για να αντιμετωπίσω θεομηνίες δεν κυβερνώ. Αν δεν έχω βρει τρόπο να συντονίσω υπηρεσίες δεν κυβερνώ. Αν δεν αξιολογώ τους ανθρώπους, ώστε να έχω στις θέσεις ευθύνης τους καλύτερους δεν κυβερνώ. Αν σκέφτομαι με τι εμφάνιση θα παρουσιαστώ ανάλογα με την περίσταση ή τι θα πω στα διαγγέλματα, δεν κυβερνώ. Αν πρέπει να υποδύομαι, δεν κυβερνώ. Αν καταγγέλλω δεν κυβερνώ. Αν δεν ζητάω ευθύνες δεν κυβερνώ. Και δεν κυβερνώ κι όταν αισθάνομαι πως δεν έχω καμία ευθύνη για ότι συμβαίνει, μολονότι είμαι δήμαρχος, περιφερειάρχης, υπουργός ή πρωθυπουργός. Χωρίς αίσθημα ευθύνης είμαι απλά κάποιος που απολαμβάνει να κάθεται σε μια καρέκλα και να απολαμβάνει το θέαμα της πυρκαγιάς – ένας Νέρωνας, που απλά σκέφτεται πως θα δείξει στο λαό του πόσο συμπάσχει, πριν μακιγιαριστεί για ένα ακόμα διάγγελμα. Οι πυρκαγιές δεν αντιμετωπίζονται με διαγγέλματα, ούτε με κλάματα, ούτε με δημοψηφίσματα, ούτε με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου: δεν γίνεται να ψηφίσουμε ένα νόμο να τις καταργήσουμε. Χρειάζονται προληπτική αλλά και επιχειρησιακή αντιμετώπιση, δηλαδή δημόσια διοίκηση κι αυτό σε μια χώρα που κυβερνώ σημαίνει «κάνω χάρες και μοιράζω επιδόματα» δεν υπάρχει ως προτεραιότητα. Δεν γίνεται να αλλάζεις τρεις φορές σε τρία χρόνια τους επικεφαλείς της πυροσβεστικής για να παίζεις το δυναμικό Υπουργό και να θες αποτελέσματα: το κάνεις μόνο για τις εντυπώσεις. Και σήμερα μετράς θύματα και ψάχνεις αγνοούμενους.

Όποιος επαναλαμβάνει ότι δεν είναι ώρα για ευθύνες το λέει γιατί ξέρει πως αυτές οι ευθύνες τον αγγίζουν. Αμφιβάλει κανείς πως αν είχαν καθίσει στο σκαμνί κάποιοι για τους νεκρούς της Μάνδρας, τώρα θα υπήρχε μεγαλύτερη προσοχή;

Αργά ή γρήγορα

Υπάρχει ελπίδα; Ναι υπάρχει. Είναι η ελπίδα που δίνει σε όλους μας η τεράστια κινητοποίηση του κόσμου, οι ουρές των αιμοδοτών στα δημόσια νοσοκομεία, ο εθελοντισμός που σε μια μέρα φούντωσε, η διάθεση χιλιάδων κατοίκων της Αθήνας να μοιραστούν την οδύνη των ανθρώπων και να την απαλύνουν όσο μπορούν. Η χώρα έχει πολιτικό προσωπικό απίστευτα κατώτερο από αυτό που απαιτούν οι ανάγκες της. Αλλά έχει κι ανθρώπους που θα θελαν να ζουν σε μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία οι πυρκαγιές θα αντιμετωπίζονται από όσους ξέρουν κι όχι από όσους παίρνουν περισσότερους ψήφους. Και οι άνθρωποι αυτοί, αργά ή γρήγορα, θα κερδίσουν.