Ερχονται οι ημιτελικοί του Euro του 2016 και είναι πολύ πιθανό κι αυτοί να κριθούν στη διαδικασία των πέναλτι, όπως τόσα και τόσα άλλα μεγάλα ματς. Ας δούμε λίγο την ιστορία της διαδικασίας των πέναλτι και πως αυτά μπήκαν στη ζωή μας.

Πως ξεκίνησε αυτός ο χαμός

Αντίθετα από το πέναλτι, που είναι παλιό όσο το ποδόσφαιρο, η διαδικασία των πέναλτι, χάρη στην οποία προκύπτει ένας νικητής, είναι σχετικά καινούργια: καθιερώθηκε μόλις το 1970. Μέχρι τότε, όταν υπήρχαν ισοπαλίες σε διοργανώσεις με νοκ άουτ ματς, υπήρχαν δυο λύσεις: η επανάληψη του αγώνα ή το στρίψιμο του νομίσματος. Το 1968 οι Ιταλοί στον ημιτελικό του τότε Πανευρωπαϊκού Κυπέλλου απέκλεισαν τους Σοβιετικούς χάρη στο στρίψιμο του νομίσματος: το γεγονός σκόρπισε προβληματισμό. Ενας διαιτητής, ο Καρλ Βάλντ, έκανε τη σχετική πρόταση – ήταν Γερμανός (τίποτα δεν είναι τυχαίο). Ο Βάλντ πρότεινε την υιοθέτηση της διαδικασίας των πέναλτι στην ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Βαυαρίας ζητώντας της να τη δοκιμάσει στο κύπελλο: αυτή αρχικά αρνήθηκε, αλλά στη συνέχεια τη δέχτηκε. Ακολούθησε η γερμανική ομοσπονδία που βρήκε τη λύση ενδιαφέρουσα και το 1970 η διαδικασία υιοθετήθηκε από την FIFA. Λέγεται ότι ο τότε πρόεδρός της, ο Αγγλος Στάνλεϊ Ρουζ, για να πείσει τα μέλη της εκτελεστικής για την υιοθέτησή της, είχε πει «ότι πρόκειται για λύση που δύσκολα θα δούμε να εφαρμόζεται καθώς μοιάζει αδύνατο σε ένα ματς ποδοσφαίρου να μην υπάρξει νικητής μετά από 120 λεπτά»: που να φανταζόταν τι θα γίνονταν! Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, που μ αρέσει πιο πολύ, η διαδικασία των πέναλτι προέκυψε μετά από πρόταση Εβραίων! Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας του Ισραήλ Γιόσεφ Ντάγκαν, πικράθηκε όταν είδε τον αποκλεισμό της Εθνικής ομάδας του Ισραήλ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 μετά από στρίψιμο κέρματος και σκέφτηκε αυτή τη λύση – η οποία και υιοθετήθηκε. Μοιάζει ενδιαφέρον και τα πέναλτι να είναι δουλειά των Εβραίων, αλλά, όπως όλες οι θεωρίες συνωμοσίας, δεν επιβεβαιώνεται. Αντιθέτως επιβεβαιώνεται ότι διάφορες εκδοχές διαδικασίας πέναλτι υπήρχαν ήδη από την δεκαετία του ‘50 σε διοργανώσεις κυπέλλων στην Ισπανία, στην Γιουγκοσλαβία και στην Ελβετία – η ιδέα του Βάλντ δεν ήταν τόσο πρωτότυπη. Επίσης έχει ενδιαφέρον ότι η διαδικασία άρεσε τόσο πολύ, ώστε τη δεκαετία του 80 σε διάφορα πρωταθλήματα της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, οι ομάδες χτυπούσαν πέναλτι και μετά από ματς πρωταθλημάτων που έληγαν ισόπαλα, ώστε να υπάρχει πάντα νικητής! Η μόδα αυτή μπορεί να οδηγούσε το ποδόσφαιρο σε ένα είδος μπασκετοποίησης κι ευτυχώς πέρασε. Είναι επίσης άξιο αναφοράς ότι στην αρχική υιοθέτηση της πρότασης προβλέπονταν μια διαφορετικού τύπου διαδικασία: κάθε ομάδα θα χτυπούσε πέντε σερί πέναλτι και θα κέρδιζε όποια είχε βάλει τα περισσότερα – μάλιστα αυτό προβλέπονταν μέχρι το 1976, όταν και αποφασίστηκε ν αλλάξει ο τρόπος και να εκτελούνται τα πέναλτι εναλλάξ, όπως σήμερα. Είναι σατανικό, αλλά όσο προβλέπονταν οι εκτελέσεις σε σετ των πέντε, κανένα ματς μεγάλης διοργάνωσης δεν πήγε στα πέναλτι. Μόλις αποφασίστηκε η εναλλάξ εκτέλεση μας προέκυψε το πρώτο ματς στην ιστορία που κρίθηκε έτσι: στο περίφημο Τσεχοσλοβακία – Δυτική Γερμανία, τον τελικό του Εuro του 1976, ο Πανένκα με το γνωστό του τρόπο πέτυχε το πέναλτι της νίκης (με 5-3), ενώ λίγα λεπτά πριν ο Ούλι Χένες είχε γίνει ο πρώτος και ο τελευταίος Γερμανός μοιραίος εκτελεστής. Εκτοτε οι Γερμανοί έχουν 7 στα 7, αλλά δεν είναι αυτοί που έχουν κερδίσει πιο πολλές φορές: οι Αργεντίνοι έχουν 8 νίκες και συνολικά 14 ματς τους έχουν κριθεί στα πέναλτι! Τις πιο πολλές ήττες τις έχουν οι Ιταλοί, συνολικά 7, ενώ η μόλις μια νίκη σε επτά περιπτώσεις, που έχουν οι Αγγλοι, συνιστά το χειρότερο, ίσως, ρεκόρ παγκοσμίως.

Είναι τρόπος τιμωρίας

Τα πέναλτι είναι σκληρή διαδικασία και για αυτό έχουν φανατικούς φίλους και φανατικούς εχθρούς. Εγώ ανήκω στους πρώτους για δυο λόγους. Ο πρώτος γιατί όποια άλλη λύση δοκιμάστηκε ώστε να προκύψει η κατάργησή τους μου φάνηκε μια κουταμάρα και μισή. Τα αμερικάνικα πέναλτι (στα οποία κάποιος ξεκινά με τη μπάλα από τα τριάντα μέτρα κι έχει 10 δευτερόλεπτα για να νικήσει τον τερματοφύλακα) είναι μια αμερικανιά. Το Golden Goal και το Silver Goal μου φάνηκαν άδικα γιατί στερούσαν από όποιον γκολ δέχονταν, το δικαίωμα της ελπίδας στην παράταση. Μια πρόταση του Μπλάτερ, που ήθελε στο τέλος του ματς να παίζεται ένα δίτερμα με τρεις παίκτες παρόντες στο γήπεδο από κάθε ομάδα, είναι απόδειξη του πόση τρέλα κουβαλούσε ο άνθρωπος. Ευτυχώς που δεν το είδαμε.

Ο δεύτερος λόγος που μ αρέσουν τα πέναλτι είναι γιατί δεν βρίσκω τυχαία το γεγονός ότι κάποιος σε αυτά επικρατεί: μπορεί η λύση να είναι πικρή, αλλά είναι ποδοσφαιρική. Το να σκοράρεις από τη βούλα χρειάζεται καλή προετοιμασία και προηγούμενη δουλειά. Χρειάζεται επίσης καλή φυσική κατάσταση – αφού στο τέλος δυνάμεις έχουν μόνο οι καλοπροπονημένοι. Χρειάζεται καλή ψυχολογία και μεγάλη σιγουριά από αυτή που έχουν οι αληθινοί πρωταθλητές. Και χρειάζεται και στρατηγική: το ποιους θα επιλέξεις και με ποια σειρά, μπορεί να δώσει μια νίκη. Τέλος η ίδια η διαδικασία συχνά αναδεικνύει ένα σπεσιαλίστα τερματοφύλακα: γιατί μια ομάδα που έχει ένα τέτοιο, έναν δηλαδή που έχει δουλέψει επιπλέον για να αποκτήσει μια ειδικότητα, να μην επιβραβεύεται;

Λένε πολλοί ότι τα πέναλτι επιτρέπουν σε χειρότερες ομάδες να κερδίζουν καλύτερες – ως εκ τούτου είναι μια νομότυπη αδικία. Ακόμα κι αν είναι αλήθεια, όταν μιλάμε για ποδόσφαιρο ας έχουμε υπόψην μας ότι και ο χειρότερος έχει δικαίωμα στη νίκη: ο καλός έχει τα αβαντάζ του κι αν δεν τα έχει εκμεταλλευτεί στην κανονική διάρκεια είναι πρόβλημά του. Κι όποιος πάει ένα ματς στα πέναλτι ηθελημένα πρέπει να έχει προετοιμάσει την ομάδα του σωστά για την διαδικασία: αλλιώς γίνεται ρεζίλι, όπως ο Κόντε, που και δεν έκανε τίποτα για να νικήσει τους Γερμανούς και εμφάνισε στη διαδικασία των πέναλτι μερικούς από τους χειρότερους εκτελεστές στην ιστορία.

Μου αρέσουν τα πέναλτι, όχι γιατί πάντα αποδίδουν δικαιοσύνη, αλλά γιατί συχνά είναι μια σκληρή τιμωρία: η τιμωρία είναι διδακτική συνήθως. Αν δεν τα αντέχεις, κάνε ό,τι μπορείς για να κερδίσεις στην κανονική διάρκεια. Αν δεν κάνεις ό,τι μπορείς, καλά να πάθεις. Να το θυμόσαστε αυτό και στους ημιτελικούς…