Μπορεί να είναι εντύπωσή μου – μια από αυτές που σχηματίζονται κάθε φορά που κάνω το λάθος να πιστεύω πως ο κύκλος των πολλών φίλων μου είναι ένα είδος μικρογραφίας της Ελλάδας – μπορεί, όμως, και να μην είναι. Όπως και να χει νομίζω ότι πλέον «κρατάνε» την Σαρακοστή πολλοί περισσότεροι Ελληνες από όσους το έκαναν πριν από δέκα ή από είκοσι χρόνια. Το γεγονός αυτό δεν συμβαίνει γιατί ξαφνικά γίναμε όλοι περισσότερο θρήσκοι ή ακόμα καλύτεροι Χριστιανοί.  Συμβαίνει απλά γιατί πολλοί χρησιμοποιούν αυτές τις σαράντα μέρες, που χωρίζουν τις Απόκριες από το Πάσχα, ως μια ευκαιρία για αποτοξίνωση από την κρεατοφαγία. Βρίσκουν την αφορμή που ψάχνουν για να πουν «όχι» σε σουβλάκια, κοτόπουλα και πίτσες με αλλαντικά – πιστεύουν δε ότι είναι και ευκολότερο αυτό τον καιρό να βρεις να φας κάτι λαδερό και νηστίσιμο. Δεν ισχύει: αν θες πάντα βρίσκεις – άσε που όλα τα λαδερά είναι εύκολο και να τα μαγειρέψεις. Απλά είναι το μυαλό σου (όπως πάντα…) αυτό που δημιουργεί παράξενες βεβαιότητες.

Να την κάνει με πένες

Η Μεγάλη Εβδομάδα ήταν πάντα εβδομάδα νηστείας – η Σαρακοστή είναι κάτι μεγαλύτερο. Εμπειρικά έχω προσέξει ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να τηρούν το έθιμο της Σαρακοστής από την στιγμή που αυξήθηκαν τα γκουρμέ εστιατόρια – ειδικά αυτά που βασίζουν πολλά πιάτα τους σε ψάρι, καραβίδες, γαρίδες και μαλάκια. Εντάξει δεν ζούμε πια της εποχή της συκοφαντημένης αστακομακαρονάδας, αλλά μια μακαρονάδα με καραβίδες την βρίσκεις πλέον παντού. Είναι επίσης εξαιρετικά εύκολο να βρεις μακαρονάδα με γαρίδες, ενώ αν κάποτε το κριθαρότο με καραβίδες το έκαναν λίγοι και καλοί, τώρα δεν υπάρχει εστιατόριο, που να σερβίρει ψαρικά, το οποίο να μην σου το προτείνει. Τίποτα δεν έχει προοδεύσει σε αυτή τη χώρα περισσότερο από την γαστρονομία της Σαρακοστής: πλέον μπορεί να βρεις χωρίς κρέας ό,τι με κρέας έχεις συνηθίσει. Υπάρχει σουβλάκι με ξιφία, αλλά και  παστίτσιο με τόνο. Υπάρχει φέτα τόνου που θυμίζει χοιρινό κατσαρόλας. Υπάρχουν γεμιστά με γαρίδες, αν δεν τα θες «ορφανά» - είναι μάλλον ευκολότερα να τα βρεις με γαρίδες παρά σκέτα. Υπάρχει επίσης κάθε μακαρονάδα μου μπορεί να φανταστείς με καλαμάρι, και υπάρχει κι αυτή με το σολομό που είναι ελαφριά και υπέροχη – ειδικά αν κάποιος ξέρει να την κάνει με πένες.

Και το ψάρι που λέει ο λόγος να κόψεις για το σαρανταήμερο (λίγοι το κάνουν πάντως…) υπάρχουν ένα σωρό γκουρμεδιές που μπορεί να βρεις. Κάποτε ταραμοσαλάτα τρώγαμε σπάνια – τώρα δεν υπάρχει σοβαρό ψαρομάγαζο, που να μην σε υποδέχεται με δαύτη. Δεν λείπει από κανένα κατάλογο ακριβώς όπως τα αχνιστά μύδια, που βρίσκεις ευκολότερα στην Αθήνα από ότι στις Βρυξέλλες, το χταπόδι που είναι must και την καραβιδόψυχα της οποίας παράγονται χιλιάδες τόνοι σε κάποια κρυμμένα εργοστάσια για να μην λείπει από πουθενά. Όλα αυτά είναι υπέροχα, αλλά αναρωτιέμαι τι σχέση μπορεί να έχουν με την Σαρακοστή. Ακόμα κι αν όλα είναι νηστήσιμα (που μερικά δεν είναι γιατί μαγειρεύονται με βούτυρο) νομίζω δεν έχουν απολύτως καμία.

Το ριάλιτι της καραβίδας

Η Σαρακοστή δεν είναι ριάλιτι – ο σκοπός της ύπαρξής της δεν είναι ούτε να ψάχνεις εξαιρετικά πιάτα χωρίς κρέας, ούτε να την σεβαστείς ως διατροφική διαδικασία για να αποδείξεις πως μπορείς να πάρεις άνετα πέντε κιλά σε ένα μήνα χωρίς να τρως κρέας, κοτόπουλα και γαλακτομικά. Η Σαρακοστή για να έχει νόημα πρέπει να συνδυάζεται με κάποιους περιορισμούς κι όχι να λειτουργεί ως ευκαιρία για να βρούμε τους καλύτερους μεζέδες θαλασσινών. Η Σαρακοστή δεν υπάρχει για να τεστάρουμε κατά πόσο μπορούμε να τρώμε λιχουδιές νηστίσιμες και σίγουρα δεν προέκυψε στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο για να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε το λαβράκι καρπάτσιο, ούτε για να ψάχνουμε που έχει το καλύτερο «μαύρο» ριζότο με σουπιές. Αν αυτός ήταν ο λόγος της ύπαρξής της δεν θα προβαλλόταν από τους  Αγιους Πατέρες ως δοκιμασία: δεν υπάρχει καμία δοκιμασία στο να τρως καραβίδες και να πίνεις τσίπουρα – αν ήταν έτσι, η παραλία του Βόλου θα ήταν τόπος μαρτυρίου.

Η Σαρακοστή είναι σοβαρή υπόθεση κι εμείς πολύ φοβάμαι πως έχουμε καταφέρει να την ευτελίσουμε. Τα τελευταία χρόνια την φέρουμε στα δόλια μέτρα μας κάνοντας ότι έκπτωση βολεύει τον καθένα μας. Αλλοι κόβουν μόνο το κρέας και το κοτόπουλο και πιστεύουν ότι νηστεύουν. Άλλοι τρώνε ψάρια κάνοντας ότι δεν γνωρίζουν ότι αυτό δεν επιτρέπεται, παρά μόνο δυο μέρες όλες κι όλες μέχρι το Πάσχα. Άλλοι το ρίχνουν στο σούσι, ψάχνουν τα καλύτερα ιταλικά εστιατόρια, τρώνε ριζότα με λάδι τρούφας - νηστεύουν δηλαδή πνιγμένοι στην πολυτέλεια. Και όλοι πίνουν! Αλλοι το ρίχνουν στα ούζα και στη ρακί που ταιριάζει με τα καλαμαράκια και τα χταποδάκια κι άλλοι ανακαλύπτουν ποικιλίες λευκών κρασιών που κάνουν την ψαροφαγία ακόμα πιο απολαυστική. Και αν τους πεις ότι τις μέρες της Σαρακοστής απαγορεύεται και το ποτό σε κοιτάνε περίεργα. Όπως τον γιατρό τους που τους λέει ότι πρέπει να ελαττώσουν το αλάτι γιατί τους έχει ανεβεί η πίεση.     

Πατάτες βραστές και ριζάκι

Θες να κρατήσεις τη Σαρακοστή; Πολύ ωραία. Αν αληθινά το θες, θα το κάνεις με τον τρόπο και τον σεβασμό που της αρμόζει. Θα τρως όσπρια και γεμιστά χωρίς κιμά και γαρίδες. Θα τρως απλά λαδερά – θα μάθεις για σαράντα μέρες να εκτιμάς τα φασολάκια, τις χάντρες και τους «γίγαντες», τις μπάμιες, τις αγκινάρες και τον αρακά. Την Τετάρτη και την Παρασκευή δεν θα τρως ούτε λάδι: υπάρχει η δυνατότητα να αντέξεις τρώγοντας πατάτες βραστές, ντομάτα «γαρύφαλο», άσπρά φασολάκια και μακαρόνια με λίγη ντομάτα. Ψαρικά στο σαρανταήμερο επιτρέπεται να φας μόνο του Ευαγγελισμού μετά την παρέλαση και την Κυριακή των Βαϊων. Και φυσικά θα κόψεις και το αλκοόλ, διότι έτσι προβλέπεται και έτσι επιβάλλεται από τις γραφές. Για να μην έχεις αμφιβολίες σου λέω πως και το σεξ απαγορεύεται ρητά – δεν υπάρχει Σαρακοστή με σαρκική ηδονή. Μπορείς να τα καταφέρεις; Βοήθειά σου…  

(ΒΗΜΑγκαζίνο, Μάρτιος του 2019)