Πήρε το μάτι μου κάπου μια ωραία φράση, ένα απόσταγμα λαϊκής σοφίας: «ένα από τα μεγάλα ψέματα στη ζωή είναι «το μετά τις γιορτές αρχίζω δίαιτα». Δεν θυμάμαι ποιος το έγραψε, αν το θυμόμουν θα το ανέφερα, και διότι συμφωνώ. Μια φίλη γιατρός ωστόσο, που εργάζεται σε ένα από τα πιο μεγάλα νοσοκομεία της Αθήνας, όταν της το είπα, πρόσθεσε κάτι που δεν μου χε περάσει από το μυαλό. Ακόμα περισσότερο και από όρκους για σκληρή δίαιτα, αυτό που πολλοί κάνουν μετά τις γιορτές είναι τις γνωστές ιατρικές γενικές εξετάσεις – δίνουν αίμα, ούρα και οι πιο επιμελείς περνάνε κι από τον καρδιολόγο τους. «Στα μικροβιολογικά εργαστήρια παρατηρείται συνωστισμός μόνο δυο φορές το χρόνο: μετά το καλοκαίρι και μετά τις χειμωνιάτικες γιορτές» μου είπε η φίλη μου. Συμπληρώνοντας πως οι όρκοι για δίαιτα αρχίζουν αμέσως μετά.

Καθόλου παράξενο

Το σκέφτηκα και δεν το βρήκα καθόλου παράξενο. Αν σχηματοποιήσουμε ακόμα πιο πολύ την παρατήρηση, και πούμε πως οι Ελληνες τρέχουν για εξετάσεις τον Σεπτέμβρη και τον Ιανουάριο, το γεγονός αυτό δείχνει το πόσο οι δυο αυτοί μήνες μοιάζουν: ο Σεπτέμβριος σηματοδοτεί την έναρξη της σεζόν και ο Ιανουάριος την έναρξη της χρονιάς. Και στις δυο περιπτώσεις αυτό που κατά κάποιο τρόπο σε σπρώχνει στο να κάνεις ένα τσεκ απ είναι η αίσθηση πως κάτι νέο ξεκινά – θες να δεις σε τι κατάσταση είσαι ώστε να το αντιμετωπίσεις. Αλλά υπάρχει και κάτι ακόμα: αυτή η ξαφνική (ή προγραμματισμένη) επίσκεψη στο μικροβιολογικό εργαστήρι αποτελεί κι ένα είδος απόδειξης πως σε κάποιου είδους παρασπονδία έχεις υποπέσει – είναι λίγο σαν ένα είδος παραδοχής ευθύνης. Δεν θες απλά να δεις τι τρέχει, αν δηλαδή οι δείκτες είναι οι σωστοί, αλλά πας για να δεις τι με τις υπερβολές σου έχεις ψιλοκασταστρέψει. Δεν το κάνεις γιατί νιώθεις κάποια ενόχληση: το κάνεις γιατί αισθάνεσαι κάποιο βάρος, σαν να υποπτεύεσαι τον εαυτό σου. Η απόφαση να κάνεις εξετάσεις είναι ομολογία ενοχής – δεν ζητάς συγνώμη, ελπίζεις απλά να έχει υπάρξει από το Θεό ή τη μοίρα κάποιου είδους έλεος και να μην βρεθεί κάτι ανησυχητικό. Για αυτό και δεν το βροντοφωνάζεις – ενώ πχ εξαγγέλλεις ότι θα κάνεις δίαιτα. Η δίαιτα σε κάνει να αισθάνεσαι ότι θα δώσεις μια μάχη. Δια της δήλωσης ζητάς συμμάχους και συμπαράσταση. Οι εξετάσεις είναι απλά ένα είδος αποδοχής «εγκλήματος». Ξέφυγες. Το ξέρεις. Και θες να δεις πόσο. Μόνος. Σαν ήρωας του Ντοστογιέφσκι, που με τα κρίματα σου θα πρέπει να αναμετρηθείς. Χωρίς καν να νοσταλγείς ό,τι προηγήθηκε. Αυτό που προηγήθηκε είναι που σε υποχρεώνει να ψάχνεις πόση ζημιά έκανες στο εαυτό σου στο όνομα της καλοπέρασης. 

Αλλοθι στον εαυτό μας

Νομίζω όλοι έχουμε κάνει με ένα φίλο μας (ίσως και με περισσότερους…) την περίφημη συζήτηση για τα αποτελέσματα των γενικών ιατρικών εξετάσεων. Ολοι έχουμε ανταλλάξει πληροφορίες για το ανεβασμένο ζάχαρο, την καλή και κυρίως την κακή χοληστερίνη, τα τρομερά τριγλυκερίδια, που στο μυαλό μου είναι ένα είδος νιτρογλυκερίνης που κουβαλάμε στο αίμα μας και που μια μέρα θα προκαλέσει ένα είδος αυτοανάφλεξης του εαυτού μας, ενώ κάπου στο βάθος ακούγεται σαν μουσική υπόκρουση το «απόψε κάνεις μπαμ». Σε αυτές τις συζητήσεις δεν έχουν σημασία τα νούμερα (μολονότι τα προφέρουμε με δέος…), αλλά ο τρόπος που οι συμμετέχοντες συζητάνε. Ολοι έχουν ένα είδος ενοχής κι όλοι μοιάζουν πίσω από τις λέξεις να λένε πως θα ήθελαν όλα να είναι αλλιώς. Να είχαν φάει λιγότερο, να μην είχαν πιεί καθόλου, να είχαν περπατήσει πολύ, να είχαν κάνει εξετάσεις πριν τις γιορτές ώστε να είχε προκύψει εξαιτίας των αποτελεσμάτων ένας κάποιος αυτοπεριορισμός. Σε όλες αυτές τις συζητήσεις ωστόσο δεν υπάρχει διάθεση αυτοκριτικής: απλά ακούγεται το παράπονο του αδίκως καταδικασμένου. Ολοι όσοι μοιράζονται μεταξύ τους τα αποτελέσματα είναι έτοιμοι να δηλώσουν όχι αθώοι, αλλά «μη ένοχοι» - non guilty, που λένε και οι ένορκοι στα αμερικάνικα δικαστικά δράματα. Ολοι παραδέχονται πως κάπου ξέφυγαν, αλλά όλοι δίνουν άλλοθι στον εαυτό τους. Το οποίο αναγνωρίζουν οι φίλοι τους (που έχουν περάσει την ίδια διαδικασία…), αλλά όχι και το αδυσώπητο μικροβιολογικό εργαστήριο.

Η γνωστή αγωνία

Γιατί ψάχνουμε τι έχουμε, όταν, από την άλλη, δεν έχουμε την παραμικρή διάθεση αυτοκριτικής; Γιατί θέλουμε, κατά κάποιο τρόπο, να μάθουμε το κακό που κάναμε στον εαυτό μας, όταν δύσκολα θα αλλάξουμε αγαπημένες συνήθειες όπως τα τηγανητά, τα γλυκά ή αυτό το παραπάνω ποτό που ζαλίζει; Είμαστε μαζοχιστές; Όχι. Είμαστε απλά σαν τα σκανδαλιάρικα παιδιά που ελπίζουν πως κανένας δεν θα αντιληφθεί πως λείπει το βάζο που σπάσαμε, εκτός φυσικά από μας που ζούμε με την αγωνία της αποκάλυψης.

Κι εκτός αυτού συμβαίνει και κάτι άλλο: μόλις οι γιορτές περάσουν μας πιάνει και μια διάθεση να κοιτάξουμε την πραγματικότητα κατάματα χωρίς το ζαχαρένιο της εορταστικό πασπάλισμα. Αν μπορούσαμε θα κάναμε εξετάσεις για να ανακαλύψουμε κι ένα σωρό άλλα. Για να δούμε πχ πόση είναι η υπομονή μας και πόσο έχει μειωθεί με τον καιρό. Για να μετρήσουμε την ανοχή μας και για να τεστάρουμε τις αντοχές μας απέναντι σε πολλούς που μας ταλαιπωρούν. Για να έχουμε μια πλήρη εικόνα της όρεξής μας να μπλέξουμε με πολλά που για καιρό αποφεύγαμε. Θα θέλαμε και για αυτά να έχουμε εργαστηριακά αποτελέσματα – δηλαδή απόλυτα νούμερα. Εστω κι αν για αυτά δεν υπάρχει ένα χαπάκι που θα το παίρνουμε καθημερινά για να μην έχουμε πρόβλημα, όπως δηλαδή μπορούμε να κάνουμε για να ρυθμίσουμε την χοληστερίνη ή την αρτηριακή πίεση.             

Το ακριβώς αντίθετο

Το ξέρω πολύ καλά αυτό το παράξενο συναίσθημα της προσμονής των αποτελεσμάτων των γενικών εξετάσεων. Μολονότι αυτά οφείλονται σε όσα έχουν προηγηθεί, εν τούτοις μπορεί να καθορίσουν πολλά από όσα θα ακολουθήσουν. Επειδή σίγουρα έχετε ακούσει το γνωστό χρηματιστηριακό αξίωμα που λέει ότι οι προηγούμενες αποδόσεις δεν επηρεάζουν τις μελλοντικές, πρέπει να πω πως σε αυτή την περίπτωση ισχύει το ακριβώς αντίθετο: ό,τι έχει προηγηθεί θα πληρωθεί πιθανότατα στο μέλλον – αυτό το μέλλον είναι που περιμένουμε να μάθουμε κάνοντας εξετάσεις. Όταν  το δούμε γραμμένο με παράξενα νούμερα βροντοφωνάζουμε «από αύριο δίαιτα». Όχι τόσο ελπίζοντας πως οι άλλοι θα μας πιστέψουν, όσο γιατί ελπίζουμε πως με βάση τα αποτελέσματα αυτή αρκεί. Μέχρι τουλάχιστον τα επόμενα…  

(Βημαγκαζίνο Ιανουάριος 2023)