H κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου ήταν εντυπωσιακότερη από αυτή που αυτός θα ήθελε, μολονότι την είχε σχεδόν σχεδιάσει: το πρωτόκολλο βασίστηκε στις δικές του επιθυμίες, αλλά η παρουσία δεκάδων αρχηγών κρατών και εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων έδωσαν μια μεγαλοπρέπεια σπάνια.

Ο Πάπας Φραγκίσκος είναι ίσως ο πρώτος Πάπας στην μεταπολεμική ιστορία του κόσμου που είχε καταλάβει την δύναμη της επικοινωνίας – γνώριζε πόσο σπουδαία υπόθεση είναι το να εκπέμπει η εκκλησία μηνύματα. Ήξερε επίσης ότι η συντηρητική καθολική εκκλησία δεν θα μπορούσε να αλλάξει γιατί βρέθηκε αυτός επικεφαλής της – αντίθετα από την εντύπωση που δημιουργήθηκε αυτές τις μέρες από όσους μίλησαν για αυτόν κολακευτικά ο εκλιπών δεν ήταν μεταρρυθμιστής – τίποτα το εντυπωσιακό δεν άλλαξε στην καθολική εκκλησία επί των ημερών του. Όμως η προσφορά του ήταν σημαντική γιατί έγινε το μήνυμα ο ίδιος κι αυτό ήταν ίσως το περισσότερο που μπορούσε να κάνει. Δεν του ήταν δυνατό να αναμετρηθεί με συντηρητικές εκκλησιαστικές παραδόσεις δεκαετιών, να αλλάξει πχ την στάση της καθολικής εκκλησίας απέναντι στις εκτρώσεις, όπως πολλοί του ζητούσαν. Μπόρεσε όμως να γίνει ο ίδιος ένα καλό παράδειγμά. Κι αυτό στον κυνικό κόσμο μας δεν είναι λίγο.    

Να νιώθει υπεύθυνος

Γεννημένος στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στη γειτονιά Φλόρες του Μπουένος Άιρες ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, όπως ήταν το όνομά του, ήταν ο μεγαλύτερος από τα πέντε παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας του, Μάριο Μπεργκόλιο, ήταν υπάλληλος των σιδηροδρόμων και Ιταλός μετανάστης. Εφυγε από τη Γένοβα με ένα πλοίο το 1928 για να αναζητήσει την τύχη του στη Λατινική Αμερική και κατέληξε σε μια ιταλική παροικία του Μπουένος Άιρες. Η μητέρα της, Ρεγγίνα Μαρία Σιβόρι, ήταν νοικοκυρά. Τίποτα στην οικογένεια δεν σε έκανε να πιστεύεις πως ένα από τα παιδιά θα αφιερωθεί στο Θεό. Μεγαλύτερη σχέση είχαν με το ποδόσφαιρο πχ. Ο μικρός Χόρχε έπαιζε μπάλα με τις ώρες – μεγαλώνοντας και μπάσκετ. Όπως έλεγε δεν ήταν καλός γιατί «τα πόδια του ήταν από σίδερο» και για αυτό έπαιζε τερματοφύλακας – «σε μια θέση που τον έκανε να νιώθει υπεύθυνος». Σύμφωνα με τους θρύλους της περιοχής σε ένα γηπεδάκι του Φλόρες συνάντησε και τον μεγαλύτερό του Ντι Στέφανο. Ο τόπος πρέπει να έχει κάτι το μαγικό.   

Ζωή γραμμένη από συγγραφέα

Αυτή παράξενη μαγεία πλημμυρίζει την ζωή του Χόρχε που μοιάζει γραμμένη από κάποιο λατινοαμερικάνο λογοτέχνη: το βιβλίο της ζωής του είναι γεμάτο από εικόνες που δεν συναντάς εύκολα στην ζωή των ιερωμένων – πόσο μάλλον αυτών που φτάνουν σε τόσο υψηλά θρησκευτικά αξιώματα. Στα 21 του, ο νεαρός Χόρχε αντιμετώπισε μια δύσκολη πνευμονία, που οδήγησε τους γιατρούς στην αφαίρεση του άνω λοβού του δεξιού πνεύμονά του – αυτή η επέμβαση, όπως αναφέρει ο ίδιος στην γεμάτη από ιστορίες αυτοβιογραφία του, τόνωσε το θρησκευτικό του φρόνημα. Δεν σπούδασε ωστόσο θεολογία: αρχικά έφευγε από το Φλόρες για να γίνει χημικός μηχανικός.

Οι εικόνες μιλάνε από μόνες τους κι αυτό ο Μπεργκόλιο το γνώριζε. Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που μετά την αποφοίτησή του ως χημικός μηχανικός, εργάζεται σε ένα εργοστάσιο και παράλληλα ως «πόρτα» σε ένα κλαμπ στην Κόρδοβα - πριν γίνει ιερέας είχε και μια κοπέλα. Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που αποφασίζει να γίνει ιερέας προς γενική κατάπληξη των φίλων του: γίνεται διάκος στις 11 Μαρτίου 1958, και γίνεται μέλος της εκκλησιαστικής κοινότητας η Κοινωνία του Ιησού, κάτι που τον οδήγησε να περάσει λίγο χρόνο στη Χιλή. Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που χειροτονήθηκε ιερέας στις 13 Δεκεμβρίου 1969, έχοντας αποκτήσει προηγουμένως και πτυχίο Φιλοσοφίας και που από το 1963 έως το 1965 δίδαξε για τρία χρόνια λογοτεχνία και ψυχολογία στα κολέγια της Σάντα Φε και του Μπουένος Άιρες. Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που γίνεται πρύτανης της Θεολογικής και Φιλοσοφικής Σχολής στο Σαν Μιγκέλ και ξεχωρίζει στη σύνοδο κορυφής της καθολικής εκκλησίας στην Πουέμπλα το 1979. Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που κάνει μεταπτυχιακό στην ψυχολογία στη Γερμανία, ο Μπεργκόλιο που παρακολουθεί κάθε ματς της Σαν Λορέντσο και μπαίνει και στα αποδυτήρια της ομάδας από τα οποία λέγεται πως τον πέταξε έξω ο προπονητής Αλφιο Μπαζίλε, άθεος και αντικληρικός. Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που πριν γίνει Καρδινάλιος το 1998 από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β΄έχει ανεβεί όλες τις ιερατικές βαθμίδες στης Αργεντινής – θα κάνει και αυτοκριτική για το γεγονός ότι αυτό συνέβη στα χρόνια της δικτατορίας του Βιντέλα. Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που ως αρχιεπίσκοπος Μπουένος Αϊρες ζει ανάμεσα στον απλό κόσμο, χρησιμοποιεί συχνά τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ζει σε ένα απλό νοικιασμένο διαμέρισμα, αρνούμενος τη διαμονή στην Αρχιεπισκοπή.  Υπάρχει ο Μπεργκόλιο που κλείνει κάθε κήρυγμά του λέγοντας στα λατινικά «Miserando atque eligendo», δηλαδή «το έλεος είναι η μόνη επιλογή μας». Υπάρχει τέλος ο Μπεργκόλιο που όταν έγινε Πάπας και διαδέχτηκε τον Βενέδικτο XVI, πήρε το όνομα Φραγκίσκος προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης: ήταν ο πρώτος Ιησουίτης και Αμερικανός ποντίφικας (και ο πρώτος μη Ευρωπαίος μετά τον Γρηγόριο τον Γ'), ο πρώτος που σε όλη την διάρκεια της θητείας του έμεινε στον κοιτώνα του Βατικανού και όχι στην επίσημη κατοικία του. Κι ο πρώτος ίσως που έδωσε διάσταση στον όρο Ποντίφικας. Ποντίφικας σημαίνει «γεφυροποιός» κι αυτό υπήρξε ο Πάπας Φραγκίσκος: ένας εκκλησιαστικός ηγέτης που ένωσε δυο εποχές, που υπήρξε παρελθόν και μέλλον ταυτόχρονα.

Η πείνα και ο κόσμος

Είχε ως όνειρο η Καθολική και η Ορθόδοξη εκκλησία να γιορτάζιουν το Πάσχα μαζί: οταν αυτό προέκυψε φέτος τυχαία έφυγε απο τη ζωή. Άλλαξε την δομή της καθολικής εκκλησίας; Όχι φυσικά. Εδωσε απλά μεγαλύτερη αυτονομία στις τοπικές εκκλησίες γιατί γνώριζε πως δεν γίνεται το έργο και το ακροατήριο της Καθολικής Εκκλησίας στην Ευρώπη και στην Αφρική ή στην Ασία να είναι το ίδιο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την γιγάντωση του καθολικισμού σε χώρες όπως η Νιγηρία, οι Φιλιππίνες, η Ιαπωνία, αλλά και τον περιορισμό του στις ΗΠΑ πχ όπου τα χριστιανικά ακροατήρια στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε τοπικούς πάστορες. Φρόντισε επίσης ο Πάπας Φραγκίσκος να απαλλάξει την Καθολική Εκκλησία από την οσμή των οικονομικών σκανδάλων: οι επιτροπές ελέγχου που δημιούργησε λειτούργησαν υποδειγματικά. Και κυρίως με το λόγο του έκανε αυτό που υποσχέθηκε από την πρώτη στιγμή: στάθηκε με το λόγο του δίπλα στους μετανάστες, στις κάθε είδους μειονότητες, στους φτωχούς και στους δύστυχους. Αυτός. Όχι απαραίτητα η Καθολική Εκκλησία. Και το έκανε με τα κηρύγματά του κυρίως στα οποία η γλώσσα του ήταν πάντα κοφτερή: «η πείνα αλλάζει τον κόσμο» έλεγε «η πείνα για ζωή, για αγάπη, για τον Θεό και την παρουσία του». Φυσικά αγαπούσε τα σπορ: είχε γνωρίσει τον Μαραντόνα, ήταν φίλος του Μέσι, λάτρευε την ιστορία του Ιταλού ποδηλάτη Μπάρταλι που το 1940 στο γύρο της Ιταλίας κουβαλούσε κρυφά ταξιδιωτικά έγγραφα που βοήθησαν Εβραίους να φύγουν από την χώρα. Έδινε στα αθλητικά κατορθώματα θεολογικό περιεχόμενο: έλεγε ότι τα ομαδικά σπορ αποτελούν απόδειξη της ύπαρξης του Θεού που μας έχει δώσει το χάρισμα να συνεργαζόμαστε αλλά και να αναγνωρίζουμε την σοφή καθοδήγηση ενός μαέστρου. Ισως όταν το έλεγε αυτό να σκεφτόταν πως ένας μαέστρος ήταν κι αυτός…