Υπάρχει κάτι που χρωστάω για τις εφετινές ποδοσφαιρικές διασυλλογικές διοργανώσεις. Οχι ένα (καθυστερημένο) επίλογο αλλά μια παρατήρηση που δεν πρέπει να περάσει ασχολίαστη: και οι τρεις ολοκληρώθηκαν με το θρίαμβο τριών προπονητών που δεν διανύουν και την πρώτη νιότη τους. Ο θριαμβευτής στο Τσάμπιονς λιγκ με την Ρεάλ Μαδρίτης Κάρλο Αντσελότι είναι 64 χρονών. Ο κατακτητής του πρώτου Europa League που κατέκτησε ιταλική ομάδα ο Ζαν Πιέρο Γκαμπερίνι έχει κλείσει τα 66. Και ο Μεντιλίμπαρ, το όνομα του οποίου θα παραπέμπει πάντα στο θρίαμβο του Ολυμπιακού στο Europa Conference League, είναι 63 χρονών. Η επιτυχία τους αποκτά ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον αν δούμε τις ηλικίες των προπονητών, που ήταν στις ομάδες τις οποίες αυτοί κέρδισαν στους τελικούς. Ο Εντιν Τέρζιτς, που οδήγησε την Μπορούσια Ντόρντμουντ στον τελικό του Γουέμπλεϊ είναι 41 χρονών. Ο Τσάμπι Αλόνσο που με την Μπάγερ Λεβερκούζεν γνώρισε στον τελικό του Europa League από την Αταλάντα την μία και μοναδική ήττα του φέτος σε όλες τις διοργανώσεις που πήρε μέρος είναι 42. Και ο Βιντσέντσο Ιταλιάνο που άφησε την Φιορεντίνα την επόμενη της ήττας της από τον Ολυμπιακό έκλεισε πρόσφατα τα 45. Το πράγμα μπορεί να είναι εντελώς συμπτωματικό, αλλά έχει ενδιαφέρον.

Μεγάλοι και μικροί

Αντίθετα με τους ποδοσφαιριστές που γνωρίζουμε σε γενικές γραμμές σε ποια ηλικία αρχίζουν να σκέφτονται να πουν το αντίο στο ποδόσφαιρο, οι προπονητές μπορεί να δουλεύουν όσο θέλουν, χωρίς να υπάρχει στη δύσκολη δουλειά τους κάποιου είδους ηλικιακό όριο που τους οδηγεί σε συνταξιοδότηση: άλλοι σταματούν μικροί και άλλοι μεγάλοι. Η επιτυχία ενός προπονητή σπανίως εξαρτάται από την ηλικία του. Υπάρχουν αυτοί που έκαναν καταπληκτικά πράγματα μόλις ξεκίνησαν την καριέρα τους, όπως ο Γκουαρντιόλα, ο Μουρίνιο, ο Γιούργκεν Κλοπ και υπάρχουν και αρκετοί άλλοι που τα κατάφεραν να γράψουν ιστορία μεγαλώνοντας. Πριν τον Γκασπερίνι που κέρδισε με την Αταλάντα φέτος το Europa League στα 66 του, και ο Μαουρίτσιο Σάρι είχε κερδίσει την ίδια διοργάνωση όταν πέρασε τα 60 και δούλευε στην Τσέλσι. Το Τσάμπιονς λιγκ το έχει κερδίσει με την Ρεάλ και ο Ζινεντίν Ζιντάν μόλις ξεκίνησε την καριέρα ως προπονητής, αλλά και ο Γιούπ Χάινκες, που όταν έφτασε στη Μαδρίτη είχε συμπληρώσει πάνω από δύο δεκαετίες δουλεύοντας στους πάγκους. Ωστόσο οι επιτυχίες του Αντσελότι, του Μεντιλίμπαρ και τον Γκασπερινι κάτι δείχνουν.

Τίτλοι και πρόοδος

Θα έλεγα ότι υπάρχουν δυο ειδικές κατηγορίες προπονητών που έχουν τον τρόπο να παρατείνουν πάρα πολύ την καριέρα τους. Το καταφέρουν ευκολότερα όσοι στην καριέρα τους έχουν κερδίσει πολλά και όσοι δεν έχουν κερδίσει τίποτα! Οι πρώτοι - προπονητές όπως ο Αντσελότι πχ ή παλιότερα ο Σερ Αλεξ Φέργκιουσον - αποκτούν με τον καιρό την ευχάριστη συνήθεια να κερδίζουν. Σε κάθε ομάδα που πηγαίνουν δουλεύουν περίπου με τον ίδιο τρόπο, διότι έχουν τεράστια εμπιστοσύνη στις δυνατότητες τους και πιστεύουν πως επαναλαμβάνοντας την μέθοδό τους φτάνουν στο ίδιο αποτέλεσμα: η μέθοδος έχει να κάνει πολύ με το ό,τι δουλεύουν συχνά με τους ίδιους συνεργάτες. Από την άλλη, προπονητές που δεν έχουν κερδίσει στην καριέρα τους τίποτα το αληθινά πολύ σπουδαίο νωρίς, αναπτύσσουν με τον καιρό ένα ενδιαφέρον ένστικτο αυτοσυντήρησης: πρέπει να δουλεύουν συνεχώς καλύτερα για να μπορούν να βρίσκουν δουλειά. Ο Μεντιλίμπαρ έχει πει την καταπληκτική φράση ότι μόνο όταν σε απολύσουν καταλαβαίνεις πόσο δύσκολη είναι η δουλειά του προπονητή. Ήθελε να πει ότι κάθε απόλυση σε οδηγεί στην ανάγκη να γίνεις ακόμα καλύτερος, αλλιώς χωρίς ένα βιογραφικό γεμάτο τίτλους είναι δύσκολο η καριέρα σου να παραταθεί. Η πρόοδός σου κι όχι οι τίτλοι σου είναι ο λόγος που βρίσκεις προτάσεις.  

Τα δυο αβαντάζ

Κάθε βετεράνος στο συγκεκριμένο επάγγελμα μπορεί να έχει δύο αβαντάζ. Το ένα είναι ότι τα χρόνια του τον κάνουν πολύ σεβαστό στους ποδοσφαιριστές του. Οι ποδοσφαιριστές δεν ψάχνουν ένα μπαμπά. Για να ακολουθούν όμως έναν προπονητή  πρέπει αυτός να κερδίσει το σεβασμό τους και όπως και να το κάνεις ένας άνθρωπος που έχει ζήσει πάρα πολλά στο ποδόσφαιρο και δουλεύει για δεκαετίες είναι περισσότερο εύκολο να κερδίσει την προσοχή τους από ένα πρωτάρη που πολύ συχνά τους μοιάζει ότι πειραματίζεται δουλεύοντας μαζί τους. Το δεύτερο αβαντάζ έχει να κάνει με το γεγονός ότι όσο περισσότερο μεγαλώνουν οι άνθρωποι τόσο περισσότερο καταλαβαίνουν ότι τις επιτυχίες της φέρνει η καλή συνεργασία εντός της ομάδας και όχι η ξεροκεφαλιά που συνήθως χαρακτηρίζει τους νεότερους.

Οι προπονητές έχουν συχνά την τάση να πιστεύουν ότι το ποδόσφαιρο είναι ένα σπορ που ανακάλυψαν οι ίδιοι. Αυτό τους δίνει μια μεγάλη ώθηση: στην προκειμένη περίπτωση ο νεανικός τους ενθουσιασμός είναι καύσιμο. Προπονητές όπως ο Γκουαρντιόλα πχ η ο Τσάμπι Αλόνσο που έκανε καταπληκτικά πράγματα στην Μπάγερ Λεβερκούζεν φέτος ως πρωτάρης, όταν αναλαμβάνουν ομάδες θέλουν να δείξουν γρήγορα και ότι έχουν φρέσκες ιδέες και ότι οι ιδέες αυτές μπορεί να δημιουργήσουν σπουδαίες ομάδες. Μεγαλώνοντας όλοι οι προπονητές μαθαίνουν να εκτιμούν περισσότερο τους ανθρώπους από τις δικές τους ιδέες. Δεν είναι ότι βάζουν νερό στο κρασί τους ή ότι κάνουν αυτοκριτική για κάποιες εμμονές – νομίζω ότι πάντα όλοι έχουν τις εμμονές τους. Αυτό που καταλαβαίνουν με τον καιρό είναι πως όταν δεν είναι αλαζόνες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βρουν ποδοσφαιριστές που θα παίξουν και για χάρη τους. Και διοικητικούς παράγοντες που θα τους ακούνε αν κάνουν τις υποχωρήσεις τους.

Οικογενειακές αξίες

Δεν είναι ζήτημα κατάρτισης: όλοι καταρτισμένοι είναι. Ούτε ζήτημα πείρας: αν η πείρα αρκούσε για αποτελέσματα θα κέρδιζε όποιος είναι πάνω από 65 χρονών και δουλεύει ακόμα – δεν ισχύει. Είναι κυρίως ζήτημα προσαρμογής στις επιταγές των καιρών: αντίληψη προσαρμογής χάρη στη γνώση των συνθηκών.  Δεν είναι τυχαίο ότι ο Αντσελότι μιλάει διαρκώς για την Ρεάλ Μαδρίτης σαν αυτή να είναι μια μεγάλη οικογένεια. Στην Ρεάλ δουλεύει καιρό τώρα ο γιος του. Ο Αντσελότι λέει ότι ο πρόεδρος Φλορεντίνο Πέρεθ είναι ένα είδος μεγάλου του αδερφού και ότι οι μικροί σε ηλικία παίκτες που έχει στα χέρια του είναι σαν παιδιά του. Για να προσεγγίζεις έτσι μια ομάδα πρέπει να είσαι κάποιας ηλικίας. Όταν είσαι μικρότερος δυσκολεύεσαι να καταλάβεις ότι οι περίφημες οικογενειακές αξίες μπορεί να έχουν στο ποδόσφαιρο εφαρμογή. Τέτοιες είναι ο σεβασμός, η πίστη, η βεβαιότητα ότι ανήκεις κάπου, η θέληση να μην στεναχωρείς τους ανθρώπους σου, η επιτυχία ως επιβράβευση, ο κοινός σκοπός. Όταν είσαι μικρός σε ηλικία νομίζεις ότι όλα εξαρτιόνται από σένα, πως η ευκαιρία σου είναι τεράστια και μοναδική, πως όλα πρέπει να γίνουν εδώ και τώρα. Ο τρόπος αντίληψης του ίδιου επαγγέλματος είναι ολότελα διαφορετικός.    

Δεν είναι λίγοι αυτοί που αποκαλούν τους μεγάλους σε ηλικία προπονητές «διαχειριστές». Ο σχολιαστής πλέον Ανδρέα Στραματσιόνι, είπε μετά το τέλος του ματς Ρεάλ - Μπορούσια Ντόρντμουντ (2-0) ότι θα δείρει (!) όποιον αποκαλεί τον Αντσελότι «διαχειριστή». Ωστόσο το διαχειριστής δεν μου φαίνεται καθόλου μειωτικός χαρακτηρισμός. Το να διαχειρίζεσαι ανθρώπους, το να ξέρεις δηλαδή πως να τους φέρεσαι ώστε να παίρνεις από αυτούς το καλύτερο που μπορεί να δώσουν, μου μοιάζει αληθινή τέχνη. Διαχείριση στην προκειμένη περίπτωση σημαίνει ότι έχεις τον μαγικό τρόπο να υποχρεώνεις μικρούς και συχνά άμυαλους που έχουν λύσει τα οικονομικά τους προβλήματα πριν γίνουν 30 χρονών, να ακολουθούν στο γήπεδο τα θέλω σου. Δεν μου μοιάζει καθόλου απλό: ρωτήστε τον Τέρζιτς, τον Τσάβι Αλόνσο και τον Ιταλιάνο…

(Τα Νέα, Ιούνιος του 2024).