Η Ελλάδα πενθεί με αξιοπρέπεια μπροστά σε μια τραγωδία και οι κάτοικοί της απλά αναρωτιούνται τι χώρα είναι αυτή που ζούμε. Ομορφη είναι σίγουρα όσο λίγες – καμιά φορές μάλιστα λες ότι είναι τόσο όμορφη ώστε μπορεί και να μην μας αξίζει. Είμαστε το πρόβλημά της; Τραγωδίες όπως αυτή σε κάνουν τουλάχιστον να αναρωτιέσαι. Αλλά απάντηση δεν θα βρεις ποτέ.     

Εικόνες από ένα εφιάλτη

Όπως όλες οι τραγωδίες έτσι κι αυτή στα Τέμπη έδωσε εικόνες τρομερές και στάθηκε αφορμή για να μάθουμε πολλά που προκαλούν κατάπληξη: την κατάπληξη της οδύνης για την ακρίβεια. Πρώτα από όλα είναι σοκαριστική η ίδια η φρίκη του δυστυχήματος. Από την πυροσβεστική μάθαμε πως έλιωσαν βαγόνια στους 1300 βαθμούς κελσίου - ο θάνατος των περισσότερων θυμάτων υπήρξε ακαριαίος. Είδαμε επίσης σκηνές πανικού μέσα από τα βαγόνια, αλλά και απίστευτες σκηνές ανθρώπινου πόνου: πατεράδες και μανάδες προσπαθούσαν να αναγνωρίσουν τα παιδιά τους σε κάποιες περιπτώσεις μόνο βλέποντας τατουάζ. Ακούσαμε ότι τη στιγμή του δυστυχήματος γιαγιάδες έψαχναν τα εγγόνια τους. Είδαμε ανθρώπους που σώθηκαν από θαύμα να διηγούνται την απίστευτη αυτή εμπειρία τους – κάποιοι με αξιοθαύμαστη ψυχραιμία. Γνωρίσαμε κι ανθρώπους που έδωσαν μαθήματα τεράστιας αξιοπρέπειας. Διασώστες που κάνουν τη δουλειά τους με τρόπο άξιο θαυμασμού. Ηρωες που είχαν την ψυχραιμία να σπάσουν τζάμια από παράθυρα και να βγάλουν κόσμο έξω. Γονείς να μένουν καρτερικά στη σειρά για να συνεργαστούν με τις αρχές για ελέγχους DNA, ώστε να γίνει δυνατή η ταυτοποίηση των στοιχείων των θυμάτων. Γιατρούς και νοσοκόμους να δίνουν μάχες στα νοσοκομεία που γέμισαν με τραυματίες και καθώς φαίνεται να σώζουν ζωές: έξι άνθρωποι είναι στην εντατική και πρέπει να σωθούν όλοι γιατί δεν μας περισσεύει κανένας. Είδαμε κι εκατοντάδες εθελοντές αιμοδότες να στοιχίζονται για να δώσουν αίμα πριν καν υπάρξουν δημόσιες εκκλήσεις. Κι είδαμε κι άλλους να διαμαρτύρονται έξω από τα γραφεία της εταιρίας που είχε το τρένο κάνοντας και επεισόδια – μπορείς να δεις ό,τι θέλεις.

Η κρατική ανεπάρκεια

Είναι σοκαριστικό ότι στην Ελλάδα χρειάζεται πάντα μια τραγωδία για να μάθουμε για καθυστερήσεις, ευρωπαϊκές προειδοποιήσεις και διάφορα άλλα που μαρτυρούν κρατική ανεπάρκεια. Η ίδια η ιστορία του ανθρώπου που συνελήφθη γιατί έκανε το μοιραίο λάθος δείχνει τι απίστευτη χώρα είναι αυτή που ζούμε. Ενας πρώην κατώτατος υπάλληλος του ΟΣΕ, καταλήγει - ποιος ξέρει πως - στο Υπουργείο Παιδείας κι από εκεί, αφού παρακολουθεί ένα σεμινάριο, επιστρέφει στα 60 του στον ΟΣΕ ως σταθμάρχης: πανηγυρίζει για την μετάταξή του με αναρτήσεις στο Facebook– προφανώς, αν όντως αποδειχτεί πως φταίει αυτός, μιλάμε για κάποιον που βρίσκεται σε μια θέση που δεν θα πρεπε, ως πρωταγωνιστής ενός ακόμα success story του ελληνικού δημοσίου.  

Από την άλλη μαθαίνεις ότι τα τρένα τρέχουν με απίστευτες ταχύτητες στα τυφλά γιατί εδώ βρισκόμαστε στη χώρα του ό,τι να ναι. Υπάρχει ένα προφανώς άθλιο σιδηροδρομικό δίκτυο και δεν χρειάζεται να διαβάσεις τις ανακοινώσεις των συνδικαλιστών για να το καταλάβεις. Αρκεί να έχεις πάρει μια φορά ένα τρένο για να γνωρίζεις πως δεν υπάρχει πχ καμία ιντερνετική κάλυψη. Μαθαίνεις ότι στις 15 Φεβρουαρίου η Ευρωπαϊκή Ενωση χτύπησε ένα ακόμα καμπανάκι συναγερμού στη χώρα μας γιατί το σύστημα ασφαλείας, μολονότι αγορασμένο ήδη από το 2014, σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα δεν χρησιμοποιείται ακόμα όπως πρέπει: ασφαλή, δηλαδή με δυνατότητα ελέγχου της διαδρομής, είναι μόλις 100 χιλιόμετρα μεταξύ Αθήνας - Θεσσαλονίκης. Διαβάζω ότι «το έργο ηλεκτροκίνησης-σηματοδότησης της γραμμής Αθήνα –Θεσσαλονίκη», το σύστημα δηλαδή που επιτρέπει να έχεις εικόνα για το ποια τρένα κινούνται στις ράγες, αποκτήθηκε το 2014, είχε ανακοινωθεί το 2016 ότι θα είναι έτοιμο μέσα στους πρώτους μήνες του 2018 και δεν παραδόθηκε ποτέ γιατί ποτέ δεν ολοκληρώθηκε η διαδικασία της συνολικής ανάθεσής του. Ακόμα και στο κομμάτι που μπορεί να γίνεται έλεγχος κλέβουν κάποιοι τα καλώδια και το σύστημα μένει τυφλό: απίθανα πράγματα. Κατά τα άλλα ο ΟΣΕ παραμένει κρατικός, ώστε να υπάρχουν υπάλληλοι του Υπουργείου Παιδείας σε ρόλο σταθμάρχη, ενώ η Τρενοσέ είναι ιδιωτική ώστε διάφορα τυφλά τρένα να ταξιδεύουν χωρίς να ξέρει κανείς τι θα βρεθεί μπροστά τους.

Η στραβή που πάντα γίνεται   

Δεν νομίζω ότι σου φαίνεται τίποτα ανεξήγητο ή παράξενο: όλα κινούνται σε ρυθμούς προηγούμενων δεκαετιών, αλλά σε βιασύνες του μέλλοντος. Οι υποδομές είναι, όπως φρικτά αποδείχτηκε, ακατάλληλες - υποδομές μιας παράξενης χώρας, που τελικά δεν πιστεύει ούτε στο δημόσιο, ούτε στον ιδιωτικό της τομέα – πορεύεται απλά με την ελπίδα των πολιτικών της ότι δεν θα γίνει η «στραβή» στη βάρδια τους, που έλεγε και μια ψυχή. Και μολονότι η «στραβή» γίνεται πάντα, τίποτα σχεδόν δεν αλλάζει. Τώρα θα συσταθεί μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων για να μάθουμε τι έγινε. Ξέρουμε τι έγινε: πορευόμαστε χωρίς καμία πυξίδα χρόνια τώρα. Χτυπημένοι σε ένα μίξερ κρατικής ανυποληψίας με πολιτικούς που βλέπουν τα τρένα να περνούν. Με μας μέσα τους.  

Στο μεταξύ ένας Υπουργός παραιτήθηκε, υπήρξαν διαγγέλματα και υποσχέσεις και θα υπάρξουν κι ακόμα περισσότερες. Διάβασα από περιέργεια την παραίτηση του Υπουργού Μεταφορών: «Είναι γεγονός ότι παραλάβαμε τον ελληνικό σιδηρόδρομο σε κατάσταση που δεν ταιριάζει στον 21ο αιώνα» λέει ο Καραμανλής και προσθέτει πως «σε αυτά τα 3,5 χρόνια, κάναμε κάθε προσπάθεια για να βελτιώσουμε αυτή την πραγματικότητα. Δυστυχώς, οι προσπάθειες αυτές δεν ήταν αρκετές για να αποτρέψουν ένα τέτοιο δυστύχημα». Μα αν οι προσπάθειες δεν ήταν αρκετές, γιατί αυτός παρέμεινε Υπουργός; Γιατί όλα αυτά τα ωραία δεν τα έλεγε πολύ νωρίτερα προειδοποιώντας; Αν ξέρεις πως αυτό που κάνεις δεν αρκεί και δεν έχει αποτέλεσμα πως μπορείς άραγε να βρίσκεσαι στη θέση σου; Και τι είναι αυτό που τις προσπάθειες τις εμποδίζει; Η ανικανότητα; Η έλλειψη πίστης στο σχέδιο; Ενα γενικότερο «δεν βαριέσαι αδερφέ»; Τουλάχιστον ο άνθρωπος παραιτήθηκε: δεν έδωσε μια συνέντευξη για να μας πει ότι φταίει ο στρατηγός άνεμος, ούτε πήρε μέρος σε μια σύσκεψη για να δείξει ότι στρώθηκε στη δουλειά σαν να παίζει σε θεατρική παράσταση. Αλλά και η παραίτηση δεν είναι λύση – ούτε συνιστά κάποιου είδους πρόοδο. Οι Υπουργοί δεν χρειάζονται ούτε για να παραιτούνται, ούτε για να δακρύζουν. Για να δίνουν λύσεις χρειάζονται.

Και μετά τα γνωστά

Το βέβαιο είναι πως τις επόμενες μέρες η οδύνη θα μεγαλώσει όπως και ο αριθμός των θυμάτων. Αυτό θα κάνει ακόμα πιο μεγάλο τον πόνο. Θα παρακολουθήσουμε πολλές από τις κηδείες των ανθρώπων που βρέθηκαν στο μοιραίο τρένο, θα μάθουμε πολλά για τις ζωές όσων άδικα έφυγαν. Ας σεβαστούμε τον πόνο των ανθρώπων που θα κηδέψουν ανθρώπους που αγάπησαν: θα μπορούσε να είναι και δικός μας. Και μετά όποιοι θέλουν να τσακωθούν, θα το κάνουν χωρίς πρόβλημα. Το κακό που φοβάμαι είναι ότι η συγκυρία των εκλογών θα οδηγήσει τελικά όχι σε σοβαρούς προβληματισμούς για το τι θέλουμε από το κράτος, αλλά σε μια εκτόνωση. Και μετά πάλι κάποιος άλλος θα γίνει σταθμάρχης με διαδικασίες εξπρές, κάποιος υπουργός θα κλαίει και όλοι μας θα αναρωτιόμαστε που ζούμε…