Είχα καιρό να δω στο σινεμά τόσο κόσμο, όσο είδα στην προβολή της ταινίας του Κένεθ Μπράνα «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές». Η ταινία, που θα προβάλλεται για καιρό ακόμα στις αίθουσες, εισπρακτικά σκίζει και όχι μόνο στην Ελλάδα. Κυρίως μου έκανε εντύπωση η σύσταση του κοινού: υπήρχαν όλες σχεδόν οι ηλικίες κι όχι η συνηθισμένη πιτσιρικαρία, που ευτυχώς τρέχει ακόμα στα σινεμά. Καταλάβαινες ότι οι πιο πολλοί ήξεραν τι περίμεναν να δουν και διάλεξαν να περάσουν μια βραδιά με τον Ηρακλή Πουαρό και τη θεία Αγκαθα Κρίστι – δεν αποκλείω οι πιο πολλοί να γνώριζαν και τα μυστικά του έργου, αφού πέρα από το γεγονός ότι το βιβλίο είναι δημοφιλέστατο έχει γυριστεί και τέσσερις φορές. Η ταινία του 1975 μάλιστα, με τον Αλμπερτ Φίνεϊ στο ρόλο του Πουαρό, παίζεται και πολύ συχνά στην τηλεόραση.

Εισπρακτική επιτυχία

Ομολογώ ότι περισσότερο από την ταινία, που είναι καλοφτιαγμένη και διασκεδαστική, αλλά όχι και κάποιου είδους αριστούργημα, με έβαλε σε σκέψεις η εισπρακτική επιτυχία της. Φέτος έχουμε δει μερικές πραγματικά σπουδαίες ταινίες μετά από χρόνια. Η σεζόν άρχισε με την υπέροχη Δουνκέρκη και συνεχίστηκε με το μαγικό Blade Ranner 2049: το  «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρες» θα κάνει περισσότερα εισιτήρια και από τις δυο. Πιστεύω επίσης ότι ο Ηρακλής Πουαρό θα πουλήσει πολύ περισσότερο και από τον πιο μοδάτο Χάρι Χόλε του Χιονάνθρωπου, και από τον Θορ και όλους τους υπερήρωες της Justice League που ήρθαν κι αυτοί να κάνουν την φασαρία τους. Γιατί; Γιατί το «Οριάν Εξπρές» είναι μια ταινία φτιαγμένη για κάτι που οι πιο πολλοί παραγωγοί και σκηνοθέτες του καιρού μας μοιάζουν να έχουν ξεχάσει, δηλαδή το πραγματικά μεγάλο κοινό.

Η υστεροφημία του βιβλίου

Τα τελευταία χρόνια στο σινεμά παίζονται ολοένα και περισσότερες ταινίες που στοχεύουν ένα ειδικό κοινό, κάθε φορά και διαφορετικό. Υπάρχουν πάμπολλες ταινίες για παιδιά, χάρη στις οποίες ζουν τα πολυσινεμά. Υπάρχουν ταινίες δημιουργών που οι κριτικοί γράφουν ότι προορίζονται «για ένα ειδικό κοινό» - πρόκειται για έκφραση που ακούω ολοένα και περισσότερο και που σημαίνει συνήθως «εσείς που δεν θέλετε να πάθετε πονοκέφαλο παρακολουθώντας κάτι που θα σας κάψει το μυαλό βάλτε το στα πόδια». Υπάρχουν ταινίες που πουλάνε αξιοπρεπώς νοσταλγία, δηλαδή ζητάνε από τον κόσμο να πάει στο σινεμά να θυμηθεί τα νεανικά του χρόνια και να διασκεδάσει με την ανάμνησή τους. Υπάρχουν ταινίες πολιτικές, στις οποίες ο παραγωγός και ο σκηνοθέτης έχουν στο μυαλό τους από την πρώτη στιγμή το κοινό στο οποίο θα απευθυνθούν – γεγονός που σημαίνει πως ένα άλλο μεγάλο μέρος του κοινού το αποκλείουν. Υπάρχουν, επίσης, ταινίες δημιουργών που αναφέρονται σχεδόν αποκλειστικά στο δικό τους κοινό, χωρίς να έχουν κανένα σκοπό να το διευρύνουν. Και υπάρχουν και ταινίες που βασίζονται σε βιβλία που έχουν κάνει παγκόσμια επιτυχία ελπίζοντας ότι το κοινό που γνωρίζει το συγγραφέα θα πάει στις αίθουσες. Τέτοια ταινία ήταν π.χ «ο Χιονάνθρωπος», ενώ δεν είναι τέτοια το «Εγκλημα στο Οριάν Εξπρές». Η ταινία του Μπράνα βασίζεται σε ένα παγκόσμιο μπεστ σέλερ, που, όμως, υπήρξε της μόδας πολλά πολλά χρόνια πριν. Δεν βασίζει την εισπρακτική της επιτυχία στο βιβλίο, αλλά στην υστεροφημία του βιβλίου. Σου κλίνει το μάτι λέγοντας ότι θα δεις μια ιστορία που πιθανότατα ξέρεις, αλλά θα περάσεις καλά στο σινεμά. Γιατί είναι φτιαγμένη για το σινεμά: για ένα σινεμά στο οποίο πάνε όλοι και όχι μόνο αυτοί που έχουν αγαπημένα κινηματογραφικά είδη, αγαπημένους σκηνοθέτες και αγαπημένα θέματα.

Πρωταγωνιστής το ίδιο το τραίνο

Στο «Εγκλημα στο Οριάν Εξπρές» βλέπεις μετά από κάμποσο καιρό, πρώτα πρώτα, μια πολύ φροντισμένη παραγωγή. Υπάρχουν ένα σωρό σπουδαίοι ηθοποιοί προσεκτικά διαλεγμένοι για να δώσουν ζωή σε μικρούς αλλά κλασσικούς ρόλους: η παραγωγή δεν είναι τσιγκούνικη – το κάθε άλλο. Υπάρχουν σπουδαία σκηνικά, μεγάλα κινηματογραφικά πλάνα, ωραίοι διάλογοι, μια σκηνοθεσία μοντέρνα και κάδρα, που μόνο στο σινεμά χαίρεσαι: ο Kύπριος διευθυντής φωτογραφίας Χάρης Ζαμπαρλούκος κάνει πάλι σπουδαία δουλειά . Το ίδιο το τραίνο είναι ένας μεγάλος σπουδαίος πρωταγωνιστής: το βλέπεις να τρέχει στα χιονισμένα βουνά της κεντρικής Ευρώπης και το απολαμβάνεις κι αυτή η απόλαυση είναι ένα από τα μυστικά της εισπρακτικής επιτυχίας.

Νομίζω ότι ο κόσμος που τρέχει να δει την ταινία το κάνει γιατί νοιώθει ότι κανείς δεν προσπαθεί να τον κοροϊδέψει: βλέπει αυτό που περιμένει να δει. Και αν η ιστορία είναι γνωστή – υποθέτω - στους περισσότερους δεν έγινε και κάτι: καλύτερα μια ιστορία γνωστή, αλλά με ωραία αφήγηση και καλούς ηθοποιούς, παρά ένα ακόμα βράδυ στο οποίο αναρωτιέσαι «τι θέλει να πει ο ποιητής» και γιατί ένα ωραίο βιβλίο θα έπρεπε να καταστραφεί.

Ο Μπράνα αγαπάει τον Πουαρό

Ο Μπράνα τιμά και το βιβλίο της θείας Αγκαθα, αλλά και την ταινία του 1975 του Σίντνεϊ Λιούμετ, που έπαιξαν μεγάλοι σταρ της εποχής. Καταλαβαίνεις ότι και τα δυο αυτά δημιουργήματα, που το μεγάλο κοινό αγάπησε (η ταινία του ΄75 είχε κάνει απίστευτα εισιτήρια και είχε προταθεί για μισή ντουζίνα Οσκαρ), τα έχει χαρεί και ο ίδιος. Ως εκ τούτου τα αντιμετωπίζει και με περιπαιχτική διάθεση, αλλά και με κάποιο σεβασμό, όπως κάνουμε συνήθως με όσα και όσους αγαπάμε. Αυτή είναι π.χ η διαφορά του Οριάν Εξπρές από τον Χιονάνθρωπο. Στο Οριαν Εξπρές καταλαβαίνεις την προσπάθεια του Μπράνα να μην προδώσει το πνεύμα του βιβλίου, έστω κι αν αυτό τα κάνει όλα να μοιάζουν ακαδημαϊκά και παλιομοδίτικα. Στο Χιονάνθρωπο οι σεναριογράφοι αλλάζουν τα φώτα στο κείμενο του Νέσμπο για να σε πείσουν πως υπήρχε μια καλύτερη εκδοχή της ιστορίας – και κάπως έτσι την χάνουν τελείως.

Ομολογώ πως μου αρέσει πολύ περισσότερο ο Πουαρό του Ντέιβιντ Σάτσετ και του Πίτερ Ουστίνοφ: αυτός του Μπράνα ήταν μάλλον μακριά από τα δικά μου γούστα. Ηταν εξαιρετικά παρατηρητικός και αναμφίβολα εκκεντρικός αλλά ήταν περισσότερο Αγγλος παρά Βέλγος: μου θύμισε ένας Σέρλοκ Χόλμς μεγάλης ηλικίας, φιγουρατζή και κομμάτι επιδειξία. Ο Πουαρό είναι πάντα στο μυαλό μου ένας απροσδόκητα πανέξυπνος άνθρωπος, ένας δαιμόνιος αναλυτής κρυμμένος στο σουλούπι ενός τραπεζικού υπάλληλου, ας πούμε, με κάμποσες ιδιοτροπίες. Αυτός του Μπράνα φώναζε από μακριά την εξαιρετικότητά του, δεν θα μπορούσε ποτέ να περάσει απαρατήρητος και έδειχνε αμέσως γιατί τον θεωρούν όλοι τον καλύτερο ντετέκτιβ του κόσμου. Ο Μπράνα πιθανότατα θέλει να του αποδώσει ένα φόρο τιμής, να τον κάνει πιο εκθαμβωτικό και σταρ από όσο στα βιβλία της θείας Αγκαθα υπήρξε: εμείς οι φανατικοί, ωστόσο, λατρεύουμε πιο πολύ το μυαλό του, παρά τα μουστάκια του.

Όπως και να χει, και μολονότι μας λείψανε κάμποσα απο το βιβλίο - πιο πολύ ο δύστροπος Ελληνας γιατρός - θα ξαναδούμε ευχαρίστως κι άλλες ιστορίες με τον Μπράνα ως Πουαρό. Γιατί θα είναι ιστορίες με στόχο το κοινό, φτιαγμένες για να μας βγάλουν από τα σπίτια μας και να μας θυμίσουν ότι ναι μεν στο σινεμά μπορείς να προβληματίζεσαι, να μένεις με το στόμα ανοιχτό, να αναρωτιέσαι τι βλέπεις, να θυμώνεις ή να κλαις, αλλά από την άλλη είναι εξίσου απαραίτητο, έστω μια στις τόσες, απλά να περνάς ωραία. Σε ένα βαγόνι του Οριαν Εξπρές ζηλεύοντας τους τυχερούς που απολαμβάνουν την υπέροχη διαδρομή του…