Είναι παράξενο, αλλά καμιά φορά μπορεί να ανοίξει ένα «Μουσικό Κουτί» κι από αυτό να βγει κυρίως αμηχανία. Ούτε νότες, ούτε χαρά για τη συμμετοχή, ούτε λίγο χαμόγελο: τα σημειώνω αυτά γιατί από το «Μουσικό Κουτί» του Νίκου Πορτοκάλογλου και της Ρένας Μόρφη αυτά συνήθως βγαίνουν. Οι προσκεκλημένοι των δυο απολαμβάνουν την παρουσία τους στο πλατό, τραγουδάνε με την ωραία μπάντα που ο Πορτοκάλογλου έχει φτιάξει δείχνοντας όλη του την μαεστρία, «πειράζουν» τα τραγούδια τους και διασκευάζουν τα τράγουδία άλλων που τους αρέσουν. Το αποτέλεσμα δεν είναι απλά μια ωραία εκπομπή με θέμα την ελληνική μουσική, αλλά η συμμετοχή σε ένα event που προκύπτει ένα βράδυ στο οποίο μια παρέα τα περνά υπέροχα. Το «Μουσικό Κουτί» σε κάνει συνήθως συμμέτοχο σε ένα δρώμενο – σε ένα πρόγραμμα: έχει μια πρόταση που αν αγαπάς την ελληνική μουσική δεν μπορείς να την προσπεράσεις, ακόμα κι αν δεν γνωρίζεις πολλά για τους καλεσμένους του. Αυτό που έχει σημασία είναι η ωραία αύρα που εισπράττεις. Αυτό δηλαδή που ένιωσα ότι έλειψε την περασμένη Δευτέρα το βράδυ, όταν σαράντα περίπου καλλιτέχνες τραγούδησαν. Θεωρητικά για την Ουκρανία. Επί της ουσίας κομμάτι για τον εαυτό τους.

Ευτυχώς που γίνανε

Δεν κουνάω το δάχτυλο σε κανένα: ευτυχώς που η εκπομπή έγινε και θα λεγα ευτυχώς που έγινε και η συναυλία στο Σύνταγμα πριν λίγες μέρες – αυτή που ξεκίνησε με θέμα τον πόλεμο κι ολοκληρώθηκε με τους αν ανεμβολίαστους υγειονομικούς υπαλλήλους να ζητάνε συμπαράσταση: ελπίζω να γίνει και μια συναυλία για αυτούς, γιατί όχι; Λέω «ευτυχώς που αυτά γίνανε», γιατί αν δεν είχανε γίνει η Ελλάδα θα ήταν μια μάλλον θλιβερή εξαίρεση σε σχέση με ό,τι συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη. Από εκεί κι έπειτα τα συναισθήματα του καθενός είναι δικά του: κανείς μας δεν μπορεί να υποχρεώσει κανένα να αισθάνεται όπως αυτός για οτιδήποτε.

Η μόνη απορία που μου μεινε παρακολουθώντας και τα δυο event είναι γιατί πρέπει κάποιος να πάει να τραγουδήσει αν νιώθει αμήχανος ή έστω κομμάτι μπερδεμένος απέναντι στην σφαγή στην Ουκρανία. Την παρουσία στην συναυλία στα Προπύλαια ομολογώ ότι την καταλαβαίνω πιο πολύ: διοργανώθηκε κάτι του οποίου το κεντρικό μήνυμα ήταν κάτι γενικώς και αορίστως αντιπολεμικό, βασισμένο στο σύνθημα «η απάντηση για όλα είναι η ειρήνη». Το να πεις «αγαπάω την ειρήνη και τραγουδάω» είναι κάπως σαν να λες ένα ποίημα για την επέτειο της 25^ης Μαρτίου ντυμένος τσολιαδάκι: το κάνεις (με χαρά ή γιατί στο ζητάνε, δεν έχει σημασία) και η μαμά και η δασκάλα χαίρονται. Αλλά γιατί να πας σε μια εκπομπή της ΕΡΤ να πεις ένα τραγούδι για την Ουκρανία, όταν δεν θες να πεις τη λέξη «Ουκρανία» και φυσικά δεν τολμάς να πεις τις λέξεις «εισβολή», «Πούτιν», «Ρωσία» κτλ; Αυτό το παράξενο είδα στο «Μουσικό Κουτί»: καλλιτέχνες (και μεγάλους) που μου έδωσαν την εντύπωση πως πήγαν γιατί απλά δεν μπορούσαν να λείπουν. Σαν να τους υπαγόρευε την παρουσία τους περισσότερο η δημόσια εικόνα τους και λιγότερο η στάση τους απέναντι στα όσα ντροπιαστικά κάνουν οι Ρώσσοι στην Ουκρανία.

Ο τρόπος του Νίκου

Ο Νίκος Πορτοκάλογλου, επειδή είναι σπουδαίος οικοδεσπότης και τους αγαπάει όλους, βρήκε ένα ωραίο τρόπο να τους βοηθήσει κομμάτι να κρυφτούν πίσω από ένα τραγούδι. Τους έκανε όλους συμμετέχοντες σε ένα κλείσιμο «Μουσικού Κουτιού». Στο κλείσιμό του σε κάθε «Μουσικό Κουτί» το πλατό μετατρέπεται σε «τζουκ μποξ», δηλαδή ο καθένας από τους προσκεκλημένους διαλέγει και λέει ένα τραγούδι, σαν το επιλέγει με ένα κέρμα από μια συλλογή με 45αρια δισκάκια – αυτό ήταν το τζουκ μποξ που στήνεται και υπάρχει αν και αόρατο. Ετσι τη Δευτέρα το βράδυ ήταν σαν όλοι να έκλειναν την εκπομπή διαλέγοντας το τραγούδι και το πράγμα είχε ένα σημειολογικό ενδιαφέρον: παρακολουθούσες συνεχώς το τέλος μιας εκπομπής που δεν άρχισε ποτέ.

Γιατί δεν άρχισε; Γιατί από τους περισσότερους καλεσμένος έλειπε αυτό που χαρακτηρίζει το πρώτο μέρος του κάθε «Μουσικού Κουτιού», δηλαδή ο λόγος. Τραγούδι υπήρχε, ωραίες φωνές δεν έλειψαν, διασκευές και επανεκτελέσεις έκαναν το κοινό της εκπομπής (που ευτυχώς ήταν μεγαλύτερο από ποτέ) να περάσει τρόπο τινά ευχάριστα, μολονότι η εκπομπή αφορούσε ένα στενάχωρο θέμα. Κι αν υπήρξαν μια – δυο παραφωνίες στο ρεπερτόριο (δεν νομίζω ότι σε μια τέτοια βραδιά χωρούσαν γλυκερά τραγούδια πχ), εν τούτοις όλοι έδειξαν ότι είχαν διάθεση να τραγουδάνε μέχρι το πρωί. Μου φάνηκαν να έχουν την όρεξη να το κάνουν αρκεί επί της ουσίας να μην μιλήσουν – για την ακρίβεια φάνηκε να τους ενδιαφέρει να μην πουν κάτι που μπορεί να στεναχωρήσει ένα μέρος του κοινού τους.

Και τότε γιατί πήγαν; Νομίζω γιατί όλοι τους ένιωθαν πως ένα είδος υποχρέωσης – κι αυτό το βρίσκω παρήγορο. Σε τελική ανάλυση όλες αυτές τις μέρες λίγοι βρήκαν  πραγματικά το κουράγιο να οργανώσουν κάτι έστω αντιπολεμικό: όσοι δεν ξεκολλάνε από τους καναπέδες τους δεν νομίζω πως μπορούν να τους κουνάνε το δάχτυλο. Η παρουσία τους δεν πήγε στράφι: ακόμα και δια μέσου μιας παράξενης σύγχυσης (οι πρόσφυγες πχ νόμιζες με όσα άκουγες πως ξεσπιτώθηκαν μόνοι τους…) κάποια μηνύματα υπήρξαν. Και μαζεύτηκαν και χρήματα για τον Ερυθρό Σταυρό της Ουκρανίας. Εστω κι αν η καλή Ρένα Μόρφη δίσταζε να πει το λόγο για τον οποίο στέλναμε τα sms. Tα στείλαμε.

Ο Διονύσης και η Μαρία

Δεν κρύβω ότι από κάποιους που εκτιμώ και αγαπώ περίμενα περισσότερα. Δεν κατάλαβα τι είδους υπομονή πρέπει να κάνει ο λαός της Ουκρανίας, όπως είπε ο Μανώλης Μητσιάς πχ. Φρόνημα αντίστασης πρέπει να δείξει απέναντι στον εισβολέα που καταστρέφει τις πόλεις του. Δεν θυμάμαι τι είπε ο Γιώργος Νταλάρας και το λέω γιατί ο Νταλάρας δεν μένει σιωπηλός – ίσα ίσα. Δεν κατάλαβα την παρέμβαση της Δήμητρας Γαλάνη που ζήτησε να μην διχάζουμε τους καλλιτέχνες – κανείς δεν το κάνει: οι θέσεις τους συμβαίνει να μην είναι κοινές. Αλλά δεν θέλω να γκρινιάζω: χάρηκα τον Δρογώση, τον Τσάκαλο, τον Λάκη Παπαδόπουλο, τον Ερικ Μπάρτον - ένα ροκά της Δύσης σε ένα στούντιο κάπου στα Βαλκάνια. Φυσικά ένιωσα ένα είδος θαυμασμού για την μαεστρική διεύθυνση του Πορτοκάλογλου: έπεισε πολλούς να εμφανιστούν και βρήκε το είδος της συγκολλητικής κόλας για να τους κρατήσει μαζί σε αυτό το «Μουσικό Κουτί» που τελείωσε ωραία με τους ήχους του Τζον Λένον, χωρίς ίσως να αρχίσει.

Κι ευτυχώς υπήρχαν δυο στιγμές που έδωσαν στην εκπομπή μια διάσταση ιστορική με πρωταγωνιστές δυο μεγάλους ανθρώπους και καλλιτέχνες που νιώθουν και τη δύναμη του τραγουδιού αλλά και το βάρος της ιστορίας. Η παρουσία της Μαρίας Φαραντούρη έδωσε στη βραδιά την στηβαρότητα που της έλειπε. Η Φαραντούρη μίλησε έξω από τα δόντια για εισβολείς και θύματα τραγουδώντας Μπρεχτ με την υπέροχη δωρηκότητα της: ο Μίκης πιστεύω από ψηλά θα την καμάρωνε. Και το διάγγελμα του Διονύση Σαββόπουλου στο τέλος εξήγησε την ίδια την ανάγκη της ύπαρξης μιας εκπομπής που έπρεπε να γίνει κυρίως ως φόρος τιμής σε μια θυσία: τη θυσία ενός λαού που, ενώ εμείς τραγουδάμε, αυτός παλεύει για να σώσει το σπίτι του, τα παιδιά του, τη ζωή του και την πατρίδα του. Όχι απέναντι σε ένα αόρατο εχθρό, αλλά απέναντι στους Ρώσους του Πούτιν που εισβάλανε στη χώρα του και αφήνουν πίσω τους νεκρούς.

Από το «Μουσικό Κουτί» έπρεπε αυτή τη φορά να βγει δέος. Βγήκε κυρίως αμηχανία. Κατανοητή. Αλλά κρίμα γιατί οι προθέσεις όλων ήταν καλές θέλω να πιστεύω…