Η ανακοίνωση του κ. Σωτήρη Τσιόδρα ότι σταματά τις καθημερινές ενημερώσεις για την εξέλιξη της πανδημίας στην Ελλάδα βάζει τυπικά ένα είδος τέλους στη φάση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, που η χώρα πέρασε το τελευταίο τρίμηνο. Τώρα βρισκόμαστε σε ένα στάδιο δυσκολότερο: πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον ιό, αφού περιορίστηκε η καταστροφική του δράση. Θα το απλοποιούσα περισσότερο και θα λεγα ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε χωρίς τον Τσιόδρα, την μεγάλη του ψυχραιμία, τις συμβουλές του και το κύρος του. Ο σπάνιος αυτός γιατρός προστάτευσε όλο αυτό το διάστημα όχι μόνο τη χώρα, αλλά και την ίδια την λογική. Χωρίς την καθημερινή του παρουσία αυτό το τελευταίο ειδικά θα είναι δύσκολο.

Είναι εύκολο να πεις γιατί ο πολύς κόσμος εκτιμάει και κάπου μέσα του χαίρεται για τον Τσιόδρα. Πρώτα από όλα νομίζω πως οι πιο πολλοί εκτιμήσαμε το θάρρος του να βγει μπροστά. Λένε ότι όλα κρίνονται εκ των υστέρων και πως τα επιστημονικά συμπεράσματα βγαίνουν όταν οι ιστορίες ολοκληρωθούν, όμως στην προκειμένη περίπτωση η αρχή ήταν ό,τι πιο δύσκολο και κάποια πράγματα τα μετράς σωστά μόνο αν τα θυμάσαι καλά.

Πως άρχισαν όλα

Όταν ο Τσιόδρας εμφανίστηκε δεν ήταν καθόλου βέβαιο ότι θα πειθαρχούσαμε στα μέτρα κι ότι θα είχαμε λίγους νεκρούς. Ο λοιμωξιολόγος που θα αναλάμβανε την ενημέρωση θα μπορούσε να ταυτιστεί με ατελείωτους και οδυνηρούς θανάτους, με αδυναμίες του συστήματος Υγείας, με την εικόνα ενός κράτους σε απόλυτο πανικό. Θα μπορούσε εύκολα να γίνει ο πιο μισητός άνθρωπος της χώρας πόσο μάλλον όταν έλεγε που μας μιλά για κάτι που δεν γνωρίζει και τώρα μαθαίνει κι αυτός. Θα μπορούσε να μαζεύει τις κατάρες όσων χάνουν ανθρώπους, να γίνει το σύμβουλο μιας ιστορικής καταστροφής σαν αυτή που ζουν η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Αγγλία, που ανάμεσα στα πολλά λάθη που έκαναν είναι και το ότι άργησαν να εμπιστευτούν ένα γιατρό σαν αυτόν και μια επιτροπή όπως είναι η δική του. Μολονότι ο Τσιόδρας γνώριζε την πιθανότητα να μεταβληθεί η χώρα σε ένα τεράστιο νεκροταφείο δεν δίστασε τότε καθόλου να μας κοιτάξει στα μάτια ζητώντας μας προσοχή και κατανόηση. Το κανε δημιουργώντας μια εντελώς νέα εικόνα για τους λειτουργούς του Κράτους από αυτή που είχαμε συνηθίσει.

Ειλικρίνεια και ψυχραιμία

Όλα τα άλλα τα έφερε η ίδια η επιτυχία. Η Ελλάδα κατάφερε να αντιμετωπίσει τον ιό καλύτερα από χώρες πιο οργανωμένες και μεγαλύτερες γιατί αυτός ο υπέροχος άνθρωπος μίλησε από την πρώτη στιγμή μια μετρημένη γλώσσα συνδυάζοντας επιστημονική γνώση, αλήθεια και ειλικρίνεια αλλά κι ένα απαραίτητο διδακτισμό: μίλησε πολύ για το κακό σενάριο, δεν έκρυψε την ανησυχία του, δεν περιαυτολόγησε, δεν δίστασε να πει πως και ο ίδιος και οι συνεργάτες του μαθαίνουν καθημερινά και μαζί μας. Αλλά δεν ήταν μόνο μια σειρά από τηλεοπτικές παρουσίες η προσφορά του. Θυμίζω την παρουσία του στους προσφυγικούς καταυλισμούς, στα νοσοκομεία και στις κλινικές, στις συνοικίες των Ρομά στη Λάρισα όπου αντιμετώπισε ανθρώπους που τον έβριζαν χωρίς ποτέ του να χάσει την ψυχραιμία του.

Χάρη στο Τσιόδρα η Ελλάδα τα κατάφερε όχι μόνο γιατί όλοι κλειστήκαμε σπίτι, αλλά και γιατί όποιος είχε το πρόσταγμα έφτιαξε καραντίνες για τους επισκέπτες, δημιούργησε προστατευμένες ζώνες σε χωριά και συνοικίες, οργάνωσε τα αεροδρόμια, αντιμετώπισε σωστά ασθενείς που επέστρεψαν από το εξωτερικό άρρωστοι, πάλεψε με τον ιό σε κρουαζιερόπλοια, πλοία, δομές προσφύγων: και το έκανε παντού πολιτισμένα και ψύχραιμα. Ο Τσιόδρας κέρδισε τον σεβασμό του κόσμου ως επικεφαλής ειδικός και όχι απλά ως επιστήμονας. Και το ωραίο είναι ότι το έκανε μιλώντας χαμηλόφωνα, κοιτώντας τον φακό με συστολή, επαναλαμβάνοντας πως έχει ελάχιστες βεβαιότητες και ζητώντας ταπεινά τη συνεργασία μας. Πώς να μην τον λατρέψεις;

Γιατί τον αντιπαθούν

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει στην περίπτωση του να καταλάβει κανείς γιατί κάποιοι τον αντιπάθησαν, τον χλεύασαν και προσπάθησαν να τον απαξιώσουν, μολονότι τα αποτελέσματα της παρουσίας και της προσπάθειάς του προκαλούν ακόμα και σήμερα τον θαυμασμό του κόσμου ολόκληρου. Νομίζω πως όλοι αυτοί δεν είναι ένα ενιαίο κοινό, αλλά ανήκουν σε πολλές και διάφορες κατηγορίες –ευτυχώς όχι πολυπληθείς. Μεταξύ αυτών συναντάς συνομοσιολόγους που πιστεύουν πως ο ιός δεν υπάρχει ή δεν ήρθε στην Ελλάδα, «άρα δεν έκανε και τίποτα». Συναντάς τους συνηθισμένους γκρινιάρηδες του διαδικτύου που τα έχουν με όλα και όλους. Συναντάς διάφορους κακομοίρηδες που θα ήθελαν χιλιάδες θανάτους για μικροπολιτικό συμφέρον κτλ. Αλλά κυρίως συναντάς μια μερίδα ανθρώπων που είδε τον Τσιόδρα ως μια παράξενη απειλή: μιλάω για αυτούς που φοβούνται μήπως ο κόσμος ξαφνικά καταλάβει πως οι ειδικοί είναι στην κοινωνία μας περισσότεροι απαραίτητοι από τους λαοπλάνους, τους ρήτορες της μισαλλοδοξίας και όσους κάνουν καριέρες πολιτικές αναπαράγοντας σχήματα και λογικές προηγούμενων δεκαετιών.

Ενας ολόκληρος κόσμος πολιτικών, κολαούζων, παρατρεχάμενων, ίσως και ψηφοφόρων, εξακολουθεί να πιστεύει πως η πολιτική και η διαχείριση των κρίσεων είναι υπόθεση τάχα μου ηγετών, που αφουγκράζονται το λαό ή διατηρούν ακόμα το μονοπώλιο της γνώσης των αναγκών του. Για όλους αυτούς ο Τσιόδρας, που δουλεύει με μαθηματικά μοντέλα, που βασίζεται στην επιστημονική του κατάρτιση κι όχι στις δημοσκοπήσεις για το τι θέλει ο κόσμος, που δεν διστάζει να πάει στην εκκλησία για να δείξει συμβολικά πως όλοι πρέπει να είμαστε μαζί, είναι κάποιος που χαλά την πιάτσα – την πιάτσα τους. Σκεφτείτε πόσοι από δαύτους θα έχαναν τον ύπνο τους αν αύριο ως πολίτες ζητούσαμε ένα Τσιόδρα και για την οικονομία, και για την διοίκηση και την οργάνωση του κράτους και για την ασφάλεια και για την παιδεία. Σκεφτείτε πόσο διαφορετική θα ήταν η πολιτική τάξη μας αν αύριο αυτό που μας ενδιέφερε θα ήταν να ψηφίζουμε όχι δήθεν αυθεντίες που έχουν το μαγικό τρόπο να λύσουν όλα μας τα προβλήματα με ένα νόμο κι ένα άρθρο, αλλά ανθρώπους που θα υπόσχονταν πως θα στηριχθούν σε ειδικούς και επιστήμονες που γνωρίζουν το αντικείμενο και μπορούν χωρίς φόβο να βγουν μπροστά, να σηκώσουν μανίκια, να αναλάβουν τη δουλειά με όπλο τη γνώση τους.

Η πίστη και η δύναμη

Οποίος έχει χρειαστεί σοβαρή ιατρική βοήθεια καταλαβαίνει ότι η πίστη στο γιατρό δίνει δύναμη: η πίστη στον Τσιόδρα έδωσε δύναμη στην χώρα – θα πρεπε εμείς όλοι χθες να μπορούσαμε να του πούμε ένα ευχαριστώ. Ο Τσιόδρας, εκτός όλων των άλλων, ήταν εξαιρετικά χρήσιμος για να θυμίσει σε μια χώρα που ψηφίζει δημοσιογράφους, άεργους νταλαβεριτζήδες του κομματικού σωλήνα και επαγγελματίες τηλεκαυγατζήδες πως υπάρχουν ακόμα κι εδώ ειδικοί που αξίζει να εμπιστεύεσαι για την επιστημονική τους γνώση κι όχι γιατί πλασάρουν τα σωστά συνθήματα. Ο Τσιόδρας αποχώρησε χθες ήσυχα, όπως ήσυχα ανέλαβε, θυμίζοντας ακόμα και στην τελευταία του εμφάνιση ότι για τον επιστήμονα αποτελεί χρέος να προσπαθεί να μάθει και να μην ξεχνά ότι πολλά δεν τα γνωρίζει. Είπε επίσης ότι είναι ένας άνθρωπος με αδυναμίες, «ένας άνθρωπος που φυσικά και δεν πρέπει να προβάλλεται σαν πρότυπο».

Συμφωνώ ότι δεν πρέπει να προβάλλεται σαν πρότυπο. Είναι πρότυπο.