Περισσότερο και από την παραίτηση του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Νίκου Τόσκα είχε ενδιαφέρον η μη παραίτησή του. Πως είναι δυνατόν ένας Υπουργός που δήλωνε ότι φέτος η χώρα μας είναι καλύτερα προετοιμασμένη από ποτέ στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών να μην παραιτείται όταν μαθαίνει ότι στο Μάτι υπάρχουν νεκροί; Η ερώτηση έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την αναμενόμενη και αργοπορημένη παραίτησή του.

Το πάλεψε αρκετά

Ο Τόσκας είναι απόστρατος του ελληνικού στρατού κι όχι το είδος του πολιτικού που αντιλαμβάνεται την εξουσία ως δικαίωση μιας καριέρας – ο στρατός είναι ένας μηχανισμός εξουσίας και από εξουσία ο στρατηγός θα πρεπε να είναι χορτασμένος. Η μη παραίτησή του νομίζω ότι δεν έχει να κάνει με τη λατρεία της καρέκλας (ασθένεια από την οποία προσβάλλεται πανεύκολα το πολιτικό προσωπικό της χώρας), αλλά από την ίδια την πίστη του ότι τα έκανε όλα σωστά. Μπορεί ένας Υπουργός, ενώ η χώρα μετρά δεκάδες νεκρών, να σκέφτεται κάτι τέτοιο; Νομίζω ναι. Αρκεί να μπορεί να φορτώσει σε άλλους το δράμα. Ο Τόσκας το πάλεψε αρκετά. Αλλά στο τέλος δεν τα κατάφερε, κυρίως γιατί κάθε προσπάθεια του να βρεί μια δικαιολογία κατέληγε στο ίδιο πάντα αδιέξοδο: πυρκαγιές, αυθαίρετα, πανικούς των κατοίκων και λανθασμένες εκτιμήσεις των ανέμων είχαμε πάντα τα τελευταία χρόνια, αλλά ποτέ δεν είχαμε στην Αττική εκατό περίπου νεκρούς σε μια φωτιά που κράτησε σχεδόν δύο ώρες.

Ολοι κατάλαβαν ότι η τραγική διαφορά αυτή τη φορά ήταν τα πολλά και τα μεγάλα λάθη – πρώτα από όλα η ίδια η αδυναμία των εμπλεκόμενων να κατανοήσουν το μέγεθος του προβλήματος. Στην περίφημη ενημέρωση του Πρωθυπουργού το βράδυ της μοιραίας εκείνης μέρας της καταστροφής, οι κάμερες έχουν καταγράψει τον πρώην Υπουργό να λέει πράγματα που δεν ισχύουν, όπως ότι η φωτιά στο Μάτι είναι υπό έλεγχο, ότι δεν υπάρχουν νεκροί κτλ. Σε αυτή την περίπτωση είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι δυο πράγματα συμβαίνουν: η ο Τόσκας γνωρίζει ότι υπάρχουν νεκροί και λέει ψέματα ή δεν το γνωρίζει κι επομένως δεν έχει εικόνα της καταστροφής, μολονότι έχουν περάσει ώρες. Και τα δυο είναι λόγοι για να πάει σπίτι του κι έπρεπε το επόμενο κιόλας πρωί να έχει φύγει, ώστε να πάει στην δικαιοσύνη να εξηγήσει τι έγινε χωρίς διοικητικές σκοτούρες και χωρίς τον τίτλο του Υπουργού. Αυτό νομίζω ήταν η αιτία και της αρχικής του παραίτησης: ο Τόσκας ξέρει ακριβώς τι λάθη έχει κάνει. Αν παραιτήθηκε τελικά δέκα μέρες αργότερα είναι γιατί για τα λάθη του δεν βρέθηκε η κατάλληλη κάλυψη: κάθε ισχυρισμός του δεν μπορούσε να απαντήσει στην ερώτηση «κι εσύ τι έκανες εκείνη τη μέρα». Toυλάχιστον ο άνθρωπος δεν είναι Κουρουπλής, ούτε Τσιρώνης, ούτε Πολύδωρας, ούτε Ψινάκης. Αλλά ας περιμένουμε να δούμε, αν έφυγε, ή αν έφυγε για να επιστρέψει - πράγμα διαφορετικό.

Το χτίσιμο της άμυνας

Εχει ενδιαφέρον το πώς ο Τόσκας, πριν το σκάσει, προσπάθησε να χτίσει την άμυνά του. Όπως συχνά συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις η πρώτη εξήγηση για το ότι συνέβη ήταν η αποκάλυψη ενός σκοτεινού εχθρού, τον οποίο ο ίδιος γνωρίζει. «Δεν είναι και τόσο αθώες αυτές οι πυρκαγιές. Χθες το βράδυ και πάλι στα Γεράνεια, στην ίδια περίπου περιοχή που εκδηλώθηκε η σήμερα η πυρκαγιά, είχαμε άλλες δύο πυρκαγιές, οι οποίες όμως τέθηκαν γρήγορα υπό έλεγχο. Σήμερα το απόγευμα και ενώ η φωτιά στην Κινέτα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, εκδηλώθηκε και άλλη μικρή πυρκαγιά πάνω από τα διυλιστήρια Ασπροπύργου. Και αυτή αντιμετωπίστηκε γρήγορα, όμως όλα αυτά δεν μπορεί να μη μας βάζουν σε σκέψεις» είχε πει αρχικά. Στη συνέχεια, κι όταν είχαμε πια όλοι την πλήρη εικόνα του κακού, άφησε στην άκρη τη στολή του Κλουζό για να ντυθεί βολικά Πόντιος Πιλάτος. «Αυτήν τη στιγμή παλεύουμε για την αντιμετώπιση μιας πολύ δύσκολης κατάστασης. Λάθη στρατηγικής δεν υπήρξαν, λάθη τακτικής μπορεί πάντα να βρει κανείς πολλά, ελλείψεις υπάρχουν πολλές στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας διότι διαχρονικά δεν του είχε δοθεί σημασία, είχε εγκαταλειφθεί, απόδειξη η παλαιότητα των εναέριων μέσων, κάτι που προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε» είχε πει τέσσερις μέρες μετά την καταστροφή. Όμως κι αυτές ακόμα οι απόψεις του απλά μεγάλωναν την όποια δυσπιστία στις ικανότητές του.

Αν υπάρχουν εμπρηστές, ευθύνη του Κράτους είναι η σύλληψή τους: αν μπορούν να καίνε το σύμπαν χωρίς πρόβλημα κάποιος κάτι δεν κάνει σωστά. Αν από την άλλη δεν υπήρχαν λάθη στρατηγικής και πέθαναν περίπου εκατό άνθρωποι σε δυο ώρες, τότε αυτή η στρατηγική είναι απλά εγκληματική. Οσο για την κριτική στην Πολιτική Προστασία αυτή ακούγεται μόνο σαν ένα είδος νοσταλγίας των ημερών, που μπορούσαμε ως αντιπολίτευση να μιλάμε για τα λάθη των άλλων, κουνώντας επιδεικτικά το δάχτυλο.

Η στρατιωτική αντίληψη

Ο Τόσκας είχε μια παράξενη στρατιωτική αντίληψη σε ό,τι είχε να κάνει με την προστασία των πολιτών. Μου δίνει την εντύπωση ότι θεωρεί τα θύματα κάτι σαν αναγκαίο κακό – όπως τους φαντάρους στο πεδίο της μάχης. Πάντα μιλούσε σαν να υπήρχε κάτι πιο σημαντικό από τις ζωές των ανθρώπων. Όταν είχαν γίνει οι πλημμύρες στη Μάνδρα είχε πει ότι «από την πρώτη στιγμή ο κρατικός μηχανισμός κινήθηκε γρήγορα και συντονισμένα» και ότι «η πυροσβεστική αντέδρασε σωστά και έκανε σωστή αναγνώριση των προβλημάτων της περιοχής» ενώ είχε παρουσιάσει ως κύρια προτεραιότητα το «να μειωθούν όσο το δυνατόν οι απώλειες και σε δεύτερο επίπεδο να ανοίξουν οι δρόμοι κυρίως προς το Θριάσιο νοσοκομείο και τα άλλα κεντρικά σημεία». Όταν μετά από καταστροφές τον άκουγα, νόμιζα πως μιλάει για ένα πεδίο μάχης στο οποίο οι νεκροί υπάρχουν πάντα υποχρεωτικά. Την ίδια περίπου λογική είχαν κι αυτοί που μίλησαν μαζί του σε εκείνη την απίστευτη συνέντευξη Τύπου, δηλαδή ο Αρχηγός της Αστυνομίας κι ο Αρχηγός της Πυροσβεστικής που αντάλλασαν με τον Υπουργό συγχαρητήρια και μπράβο. Αλήθεια τώρα που αυτός παραιτήθηκε, δεν θα πρεπε κι αυτοί να το σκέφτονται να μας πουν ένα αντίο; Πως γίνεται να μένουν στη θέση τους αυτοί που στο πεδίο επιχειρούσαν, όταν ο προϊστάμενός τους φεύγει; Ακόμα κι αν ο Τόσκας είχε την ευθύνη της κακής προετοιμασίας ή της αδυναμίας συντονισμού στα όποια λάθη τακτικής (που θα λεγε κι ο ίδιος…) η ευθύνη είναι και δική τους. Ο ισχυρισμός πως όλα έγιναν τέλεια, δεν δικαιολογεί το αποτέλεσμα: το κάνει περισσότερο τραγικό. Κυρίως κάνει το αντίο επιβεβλημένο.

Ποτέ δεν είπε συγνώμη

Αναρωτιέμαι αναλογιζόμενος την περίπτωσή του Τόσκα με ποια ακριβώς αριστερή λογική ένας απόστρατος ανέλαβε την δημόσια τάξη – αλίμονο αν η δημοκρατία μας έχει ανάγκη από στρατηγούς. Φυσικά ο Τόσκας δεν είπε ποτέ τη λέξη «συγνώμη». Ας μην περιμένουμε μια τέτοια γενναιοψυχία: σε τελική ανάλυση δεν είναι παρά ένας ακόμα άκαπνος (κι ευτυχώς για τη χώρα) στρατιωτικός, ένας θεωρητικός της δράσης και της μάχης και στη θεωρία και στα βιβλία των κανονισμών του στρατού συγνώμες δεν προβλέπονται- ο Τόσκας κάνει τα προβλεπόμενα. Μάλλον περίμενε μια τιμητική άδεια, αλλά του προέκυψε μια δεύτερη αποστρατεία. Σίγουρα καλύτερη από τη στέρηση εξόδου ή τη φυλακή.