Τι είναι το πιο δύσκολο στην Αθήνα αυτή τη στιγμή; Να βρεις δυο εισιτήρια για μια από τις καλές θεατρικές παραστάσεις που υπάρχουν! Δεν εννοώ Παρασκευή η Σάββατο, που υποτίθεται πως βγαίνει όλος ο κόσμος, αλλά οποιαδήποτε μέρα. Στα μεγάλα θέατρα ειδικά, αν κι αυτά είναι ανοιχτά τέσσερις ή και πέντε ημέρες την εβδομάδα, καταγράφεται το αδιαχώρητο. Υπερβάλω; Ισως. Πιθανότατα, να μην συμβαίνει παντού, πλην όμως γνωρίζω τουλάχιστον δέκα παραστάσεις που «σκίζουν». Και δεν είναι θέμα ρεπερτορίου: παντού έχει κόσμο – και σε κωμωδίες και σε δράματα και σε παραστάσεις που βασίζονται σε κλασσικά κείμενα και στα «πειραματικά» και στο Μέγαρο Μουσικής και στην υπέροχη Λυρική μας. Αν βγει η φήμη ότι η παράσταση είναι απλά καλή, γίνεται χαμός! Παλιά θυμάμαι δούλευαν πολύ «οι περίφημες κεντρικές σκηνές» Οπου κι αν βρίσκεται το θέατρο, το κοινό των θεατρόφιλων τρέχει. Και είναι ένα κοινό που συνεχώς μεγαλώνει.

Αποκτήσαμε ξαφνικά τόσο σπουδαίες παραστάσεις ώστε ο κόσμος τρέχει σε αυτές πληρώνοντας μάλιστα και εισιτήρια ακριβούτσικα; Μολονότι χαίρομαι για την επιτυχία των ελληνικών θεάτρων, δεν θα το έλεγα. Αρκετές από τις παραστάσεις που σκίζουν είναι απλά αξιοπρεπείς – βέβαια δεν το λες και λίγο, διότι καταγράφονται sold out και σε κάποιες μετριότατες. Η επιτυχία μοιάζει με μυστήριο, πλην όμως έχει αρκετές εξηγήσεις. Η πιο απλή έχει να κάνει με την τηλεόραση, στην οποία μετά από χρόνια επέστρεψαν τα σήριαλ – και μάλιστα τα καθημερινά, τα ακριβά και τα μεγάλα – αυτά δηλαδή που έχουν πλήθος από πρωταγωνιστές. Μπορεί όλοι να μιλάνε για «πλατφόρμες» και να ρωτάνε «αν υπάρχει τίποτα καλό στο Netflix», πλην όμως η τηλεόρασή μας ακόμα δημιουργεί πρωταγωνιστές και οι πρωταγωνιστές τραβάνε κόσμο στο θέατρο – αν μάλιστα έχει και η ζωή τους κάτι της το θεατρικό και υπάρχουν πατήματα για να ασχολούνται τα πρωϊνάδικα ακόμα καλύτερα! Ο κόσμος έχει μια ακόρεστη όρεξη να τσεκάρει τις ερμηνευτικές ικανότητες όσων παρακολουθεί στην τηλεόραση ή απλά να τους δει από κοντά – το κάνει και με τον Στέφανο Τσιτσιπά ή με τον Γιάννη Αντετοκούνμπο, όταν έρχονται ν’ αγωνιστούν στην Ελλάδα: είναι ανθρώπινο.

Ενας επιπλέον λόγος είναι ότι στην πανδημία το θέατρο έλειψε: το παλιό του κοινό δεν έμεινε ποτέ ευχαριστημένο από τις Οn Line μεταδόσεις παραστάσεων, που χωρίς κόσμο ήταν αφόρητα κρύες. Όταν οι πόρτες των θεάτρων ξανάνοιξαν, όλοι έτρεξαν να γεμίσουν τις αίθουσες στο όνομα μιας παλιάς αγάπης – αυτές είναι που αντέχουν και πιο πολύ. Κι έτσι το πράγμα ξανάγινε μόδα και στην Ελλάδα ότι γίνεται μόδα κρατάει. Τα θέατρα ζουν μεγαλεία κι ας μην είναι καθόλου φτηνή διασκέδαση: ένα ζευγάρι χρειάζεται κοντά πενήντα ευρώ χωρίς να προσθέσουμε στη βραδιά ποτό ή φαγητό αμέσως μετά το τέλος της παράστασης.

Ακούω όλο και πιο πολύ ότι αντίθετα από τα θέατρα τα σινεμά μας υποφέρουν, παρόλο που ως διασκέδαση παραμένουν αρκετά πιο φθηνή. Τις τελευταίες εβδομάδες, όταν οι ταινίες που παίζοντας στα σινεμά ξεπερνούν όλες μαζί το φράγμα των 90 χιλιάδων εισιτηρίων, όσοι αγωνιούν για το αν θα υπάρχουν στο κοντινό μέλλον κινηματογραφικές αίθουσες, ξεφυσούν από ανακούφιση: στην πραγματικότητα το νούμερο είναι μικρό. Κι εδώ η εξήγηση έχει να κάνει με την πανδημία: οι κάποτε εκκλήσεις να μείνουμε σπίτι, συνοδεύτηκαν από την ανάγκη μένοντας μέσα να οργανωθούμε. Κάπως έτσι ένας κόσμος ανακάλυψε την «οικιακή διασκέδαση», δηλαδή το να καις το μυαλό σου παρακολουθώντας του κόσμου τα απίθανα στο Netflix – κι όχι μόνο. Το τι είδες κλεισμένος σπίτι δεν περιγράφεται: σήριαλ με Κορεάτες που πυροβολούν ο ένας τον άλλο, Εγγλέζες γιαγιάδες να λύνουν αστυνομικά αινίγματα, ριάλιτι με υποψήφιες νύφες και ξαναμμένους γαμπρούς και φυσικά ταινίες, τόσες πολλές που ούτε τις θυμάσαι καν. Το αποτέλεσμα όλου αυτού του τηλεοπτικού συρφετού αμέτρητων εικόνων είναι ότι έχεις πια την βεβαιότητα πως αν τέτοιες ψάχνεις, θα τις βρεις σπίτι σου. Και ότι δεν χρειάζεται να τις αναζητάς σε σκοτεινές αίθουσες όπως μια φορά κι ένα καλό καιρό.

Και μετά υπάρχει και κάτι άλλο: στις μεγάλες τους μέρες τα σινεμά πουλήσαν λίγο την ψυχή τους στην κατανάλωση, πράγμα που το θέατρο δεν έκανε ποτέ. Όχι δεν αναφέρομαι στην εμπορικότητα των ταινιών  (σήμερα αυτή είναι άλλωστε που λείπει), αλλά αναφέρομαι στην ίδια την στέγασή των σινεμά σε εμπορικά κέντρα ή την μετατροπή τους σε παράδεισους κατανάλωσης. Για χρόνια σε ένα από τα αγαπημένα μου πολυσινεμά μπορούσες να φας, να πιείς, να παίξεις μπόουλινγκ, να αγοράσεις μπιχλιμπίδια, να κάνεις τόσα πολλά που το να δεις μια ταινία σου έμοιαζε το λιγότερο σημαντικό – όχι τυχαία αυτός ο διασκεδαστικός παιδότοπος για ενηλίκους σήμερα έκλεισε. Στις μεγάλες ημέρες της κοσμοσυρροής στα Village οι κινηματογραφικές αίθουσες έγιναν απλά παρακλάδια φαστφουντάδικων και νόμιζες πως αποτελούν συμπλήρωμα σε μπουτίκ και πιτσαρίες – σιγά σιγά η προτεραιότητα χάθηκε, δηλαδή δεν ήξερες αν βρέθηκες στους πολυχώρους της κατανάλωσης για να δεις μιας ταινία ή για να αγοράσεις πουλόβερ. Η ιερότητα του σινεμά έσβησε, η κινηματογαφοφιλία άφησε τη θέση της στην διασκέδαση, αλλά διασκέδαση μπορεί να είναι πολλά πράγματα. Ετσι ενώ τα σινεμά γέμιζαν, στην πραγματικότητα άδειαζαν – θέλω να πω πως όλοι αυτοί που βοηθούσαν τα μπλοκμπάστερ να κάνουν και στη χώρα μας πάταγο, δεν ήταν συνειδητοί λάτρεις της έβδομης τέχνης, αλλά κόσμος που διασκέδαζε τα σαββατοκύριακα – και τώρα το κάνει, απλά δεν πάει σινεμά. Αν θέλει να δει μια ταινία κάθεται σπίτι. Κι άντε να του αλλάξεις μυαλά.

Κάπως έτσι φτάσαμε εδώ που φτάσαμε, αλλά το κακό έρχεται από μακριά. Τα δέκα τελευταία χρόνια το σινεμά «ελάφρυνε», οι ταινίες που βλέπαμε δεν δημιουργούσαν πια προβληματισμούς, αλλά ήταν ένα ωραίο περιτύλιγμα του μπέργκερ που θα τρώγαμε μετά–σημαντικές όσο το ποπ κορν και το αναψυκτικό που τις συνόδευε. Ενώ την ίδια στιγμή το θέατρό μας σοβαρευόταν – ήταν μια έξοδος πολυτελείας, μια ωραία βραδιά. Ακόμα κι αν η παράσταση δεν είναι της προκοπής, συγχωρούμε τους συντελεστές της ευκολότερα: η ιστορία απόδειξε πως έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη από ωραίες βραδιές παρά από νύχτες διασκέδασης. Κι αν βρίσκαμε και κανένα εισιτήριο ευκολότερα, κι ανέβαιναν και εργάκια της προκοπής, όλα θα ήταν τέλεια γιατί τα θέατρα τα νοιώθουμε και λίγο δικά μας. Που να τρέχεις και σε ποον να διαμαρτυρηθείς στο Χόλυγουντ για ταινίες που δεν βλέπονται...             

(Βημαγκαζίνο, Ιανουάριος του 2023)