Οσο περνούν τα χρόνια ομολογώ ότι η 18η Νοεμβρίου, η επόμενη δηλαδή μέρα της επετείου του Πολυτεχνείου, μου προκαλεί μια θλίψη ανυπόφορη κυρίως γιατί διαβάζω τον απολογισμό της προηγούμενης νύχτας. Ρίξτε μια ματιά στα ρεπορτάζ και θα με καταλάβετε.
Δεν φταίνε σε τίποτα
Χθες είχαμε όχι μόνο τα συνηθισμένα επεισόδια στα πέριξ του Πολυτεχνείου και στα Εξάρχεια, αλλά και φασαρίες στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο, στην Πάτρα, στα Γιάννινα, στο Ηράκλειο: σήμερα κάποιοι δεκάδες άνθρωποι προσπαθούν να βάλουν τάξη στα μαγαζιά τους, βρίζουν γιατί τους έκαψαν ή τους έσπασαν αυτοκίνητα, τα χουν με την αστυνομία γιατί δεν τους προστάτευσε από αντιδράσεις βίαιων τύπων, στους οποίους οι ίδιοι δεν έχουν κάνει το παραμικρό. Κάποιοι εκατοντάδες άνθρωποι σε όλοι την Ελλάδα πληρώνουν τα σπασμένα ενός πάρτι βίας, στο οποίο δεν είχαν καμία διάθεση να πάρουν μέρος και κανείς δεν θα τους ζητήσει ούτε μια συγνώμη. Κάποιοι εκατοντάδες άνθρωποι θα νοιώθουν σήμερα ηλίθιοι γιατί πίστευαν ότι είναι πολίτες με δικαιώματα, ένα εκ των οποίων είναι και η ασφάλεια της περιουσίας τους. Και κανείς δεν πρόκειται να τους κάνει να πιστέψουν πάλι πως το Κράτος μας λειτουργεί και τους νοιάζεται. Δεν είναι παράπλευρες απώλειες: είναι καθημερινοί άνθρωποι που δεν μας φταίνε σε τίποτα.
Ο Τραμπ εναντίον του ΝΑΤΟ
Η γιορτή του Πολυτεχνείου καλώς υπάρχει – δεν είναι άλλωστε ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία με ξεθωριασμένο νόημα. Παραμένει ένα είδος βαλβίδας αποσυμπίεσης στη χύτρα της έντασης: αν δεν υπήρχε έπρεπε να εφευρεθεί. Στην πραγματικότητα και καθώς τα χρόνια περνούν, καταλαβαίνει κανείς ότι η μεταβολή των συνθημάτων της πορείας είναι και το μόνο που την κρατάει ζωντανή, ενώ ταυτόχρονα δείχνει και τη φθορά της. Σήμερα ο αντιαμερικανισμός μοιάζει με γελοιότητα, αφού διαρκώς ζητάμε από τους Αμερικάνους να μας βοηθήσουν για το θέμα του χρέους πχ κι αν ένα παράπονο έχουμε χρόνια τώρα είναι ότι οι πρωτοβουλίες τους υπήρξαν φτωχές. Δεν υπάρχουν επίσης «βάσεις του θανάτου» - δεν ξέρω πόσοι το έχουν καταλάβει αλλά ο Τραμπ είναι εναντίον του ΝΑΤΟ, όπως αυτό λειτουργεί και για αυτό τον αποθέωσαν οι Ρώσσοι και οι Κινέζοι μετά την εκλογή του. Είναι επίσης δύσκολο να πιστεύει κανείς ότι στην Ελλάδα υπάρχει πρόβλημα δημοκρατικών ελευθεριών, όταν ο καθένας κάνει ό,τι γουστάρει: χθες πχ στη Χίο κάποιοι φασίστες γιόρτασαν τη βραδιά του Πολυτεχνείου επιχειρώντας να κάψουν ένα καταυλισμό προσφύγων – αλλά μάλλον θα ήταν σύμπτωση, καθώς δεν αποκλείεται κι αύριο να κάνουν το ίδιο. Οσο για το ζήτημα της Παιδείας, που ήταν κι αυτό κεντρικό μεταξύ των αιτημάτων των φοιτητών στην εξέγερση του Νοέμβρη του 1973, νομίζω ότι μια απάντηση δίνει η ίδια η βραδιά του Πολυτεχνείου που καταλήγει εθιμοτυπικά με καταστροφή του ιστορικού κτιρίου της Πατησίων: παιδεία έχουμε τόση, όση μας επιτρέπει να καταστρέφουμε πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ωστόσο μολονότι η γιορτή έχει χάσει την επικαιρότητα της, η επέτειος μπορεί να πει κανείς ότι παραμένει χρήσιμη: δεν είναι κακό ο κόσμος να θυμάται ότι κάποτε υπήρξε μια Χούντα και μια αντίσταση με την προϋπόθεση βέβαια ότι όλο αυτό θα βοηθούσε στο να εκτιμά την δημοκρατία ως πολίτευμα. Επειδή κι αυτή η εκτίμηση μεγάλη δεν είναι, η επέτειος αποκτά συνήθως νόημα με βάση την τρέχουσα επικαιρότητα: χθες πχ κάποιοι γιουχάρισαν το μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ – σημεία των καιρών.
Σουρεαλιστικά μηνύματα
Αν δει κανείς τις προβληματικές που αναπτύσσονται τη μέρα του Πολυτεχνείου σε αρθρογραφίες, αφιερώματα, ακόμα και στις ίδιες τις πορείες που είναι καιρό τώρα ξεχωριστές, θα έχει μια ωραία αφήγηση της πολιτικής εξέλιξης (;) της μεταπολίτευσης. Οι πρώτες μεγάλες μεταδικτατορικές συγκεντρώσεις (κάποιες αιματοβαμμένες κιόλας) ήταν πραγματικά γιγάντια πολιτικά μνημόσυνα: αποδιδόταν φόρος τιμής στα θύματα του αντιδικτατορικού αγώνα και προβάλλονταν πολιτικές απαιτήσεις με συγκεκριμένο αριστερό πρόσημο, που αφορούσαν την εθνική ανεξαρτησία, τη διακυβέρνηση, την παιδεία, αν κι αυτή την ξεχάσαμε γρήγορα. Μετά, στις πρώτες τετραετίες του ΠΑΣΟΚ, η γιορτή έγινε σημαντικότερη από την επέτειο: το ανομολόγητο σύνθημα ήταν ότι το Πολυτεχνείο δικαιώθηκε, αφού κάμποσα από τα αστέρια του βρήκαν θέση στην πολιτική σκηνή. Ακολούθησε η φάση της διαμαρτυρίας κατά πάντων, η ερώτηση αν το Πολυτεχνείο προδόθηκε και η απάντηση ότι χρειαζόμαστε χιλιάδες Πολυτεχνεία, αλλά κανείς δεν εξήγησε ποτέ το ποιος θα τα κάνει και γιατί δεν τα κάνει. Οσο απομακρυνόμασταν από τα γεγονότα του ΄73, τα μηνύματα έμπλεκαν συνήθως σουρεαλιστικά το χθες με το σήμερα – κάποια στιγμή το Πολυτεχνείο έγινε κι αυτό ο φάρος του αγώνα κατά των μνημονίων, αύριο μπορεί να δείχνει το δρόμο για την επιστροφή στη δραχμή - κι ένας Θεός ξέρει τι άλλο περιεχόμενο θα του δώσουμε. Το μόνο κακό είναι ότι η θολούρα του περιεχομένου οδήγησε στο να φτάσαμε σιγά σιγά να θεωρούμε δεδομένο πως μια βραδιά το χρόνο μπορεί να πλακώνονται οι αντιεξουσιαστές με την αστυνομία σε όλη τη χώρα διότι το έθιμο το απαιτεί. Ετσι η καταστροφή του ίδιου του Πολυτεχνείου γίνεται δεκτή ως μέρος της γιορτής, ενώ είναι η απόλυτη βεβήλωση του ίδιου του νοήματός της: το Πολυτεχνείο, το ίδιο το κτίριο, έγινε ο εθνικός μας καρνάβαλος, που κάποιοι τον καίνε γουστάροντας να πηδάνε φωτιές. Θα ήταν ως και λόγος να γελάει κανείς όλο αυτό, αν κάποιοι άνθρωποι δεν πλήρωναν κάθε χρόνο το πάρτι.
Ας είμαστε αλληλέγγυοι
Στις 17 Νοέμβρη ας μνημονεύει ο καθένας ό,τι γουστάρει. Άλλος μπορεί να αντλεί δύναμη για νέους αγώνες, άλλος μπορεί να θυμάται και να θρηνεί για τα νιάτα του, άλλος μπορεί να ονειρεύεται χιλιάδες πολυτεχνεία και στο μεταξύ να καίει αυτό το ένα που ξέρουμε, άλλος μπορεί κάθε χρόνο να ψάχνει ένα καινούργιο εχθρό για να διαδηλώσει κι άλλος μπορεί να είναι περήφανος για τη 17 Νοέμβρη. Εγώ πάλι στις 18 Νοέμβρη νοιώθω μόνο θλίψη.
Ας είμαστε αλληλέγγυοι σε όσους είδαν την προηγούμενη τα μαγαζιά τους να καταστρέφονται, τα αυτοκίνητα τους να καίγονται, τις δουλειές τους να παθαίνουν ζημιά συχνά ανεπανόρθωτη. Δεν φταίνε σε τίποτα οι άνθρωποι και ποτέ δεν θα υπάρξει κάποια επέτειο της 18ης Νοεμβρίου αφιερωμένη σε αυτούς, ούτε και θα διοργανωθεί κάποια συγκέντρωση διαμαρτυρίας για όσα περνάνε. Δεν τους αρκεί να τους πεις «λυπάμαι», αλλά ας μην κάνουμε ότι δεν υπάρχουν κιόλας…
