Η ΑΕΚ έχασε μια γιγάντια ευκαιρία να προκριθεί μετά από πάρα πολλά χρόνια στους 16 του Γιουρόπα λιγκ – ευκαιρία πραγματικά τεράστια, όπως αυτή που έχασε ο Μασούτ στο 54΄λεπτό του αγώνα κόντρα στην Ντιναμό Κιέβου. Ο Ιρανός έστειλε τη μπάλα άουτ, σουτάροντας από τα δυο μέτρα, κι ενώ δεν υπήρχε καν τερματοφύλακας για να τον δυσκολέψει.

Μια χαμένη ευκαιρία

Ανάλογα μεγάλη ήταν και η ευκαιρία της ΑΕΚ, που έπρεπε να βαλει ένα γκολ για να προκριθεί σε ένα παιγνίδι που τουλάχιστον για 75 λεπτά ήταν καλύτερη από την αντίπαλό της. Δυστυχώς η ΑΕΚ πλήρωσε στο ευρωπαϊκό της φινάλε δυο προβλήματα που κουβαλά από την αρχή της σεζόν στην Ευρώπη. Το πρώτο ότι παίζει σχεδόν πάντα για το 1-0, ελαχιστοποιώντας το όποιο ρίσκο – δυστυχώς όταν το κάνεις αυτό το 0-0 παραμονεύει. Η αλήθεια είναι ότι η ΑΕΚ έφερε φέτος αρκετά 0-0, που μόνο κακό δεν της έκαναν: ένα, όμως, στάθηκε ικανό να την αποκλείσει. Το δεύτερο άλυτο όπως αποδείχτηκε πρόβλημα ήταν το γεγονός ότι δεν σκόραρε εκτός έδρας: όχι τυχαία στο μοναδικό ευρωπαϊκό ματς που σκόραρε κέρδισε κιόλας – στη Ριέκα. Ο λόγος που δεν σκόραρε είναι ότι δημιουργούσε λίγο: στο χθεσινό ματς είχε τρεις μεγάλες ευκαιρίες. Αν υπήρξε πίκρα για τον αποκλεισμό, είναι γιατί μιλάμε για φάσεις απίστευτες- που όμως ήταν τελικά λίγες. Τόσες χθες έκανε και η Ντιναμό Κιέβου, που κατά τα άλλα υπήρξε εντελώς απογοητευτική. Όχι τόσο γιατί υπέφερε την καλή και ψυχωμένη ΑΕΚ, όσο γιατί το παιγνίδι της και στην Αθήνα και στο Κίεβο ήταν ένας ύμνος στην σκοπιμότητα. Νομίζω ότι αν ζούσε η εμβληματική μορφή του συλλόγου, ο Βαλερί Λομπανόφσκι, θα έκλεγε ή θα γελούσε με την εικόνα της ομάδας που ο ίδιος έβαλε κάποτε στην ευρωπαϊκή ιστορία.

Ενας πραγματικός τύραννος

Οι μικρότεροι που διαβάζουν αυτές τις γραμμές και έχουν συνηθίσει την υπερπληροφόρηση που παρέχει το Internet και η τηλεόραση του καιρού μας, πιθανότατα θα γελάσουν διαβάζοντας όσα θέλω να σας πω για τον μεγάλο αυτό ποδοσφαιρικό στρατηλάτη. Ο Λομπανόφσκι έκανε ως προπονητής μια καριέρα που κράτησε πάνω από τριανταπέντε χρόνια, παραμένοντας για τη Δύση ένα απόλυτο μυστήριο. Η Δυτική Ευρώπη γνώρισε τον Λομπανόφσκι και την Ντιναμό Κιέβου τη σεζόν 1973-74, όταν η καταπληκτική αυτή ομάδα με κινητήριους μοχλούς τον Κολοτόφ και τον Βερεμέγιεφ και σκόρερ ένα απίστευτο τεχνίτη που λεγόταν Ολεγκ Μπλαχίν, κέρδισε το Κύπελλο Κυπελλούχων παίζοντας ένα ποδόσφαιρο που έμοιαζε πολύ με αυτό του Αγιαξ, που μεσουρανούσε. Οι ιστορίες για τις μεθόδους του Λομπανόφσκι, που στο μεταξύ είχε αναλάβει και την Εθνική Σοβιετικής Ενωσης στην οποία αγωνίζονταν όλοι οι παίκτες τη Ντιναμό, ήταν εξίσου δημοφιλείς με το ποδόσφαιρο που έπαιζε η ουκρανική ομάδα. Ο Λομπανίφσκι, που όλοι αποκαλούσαν «συνταγματάρχη» γιατί είχε υπηρετήσει για χρόνια στον Κόκκινο Στρατό, εμφανιζόταν ως ο επικεφαλής μιας ολόκληρης ομάδας προπονητών που έκαναν ο καθένας και μια διαφορετική δουλειά: στα χρόνια εκείνα, που ένας αποφάσιζε για όλα, αυτό έμοιαζε σχεδόν ανεφάρμοστο. Ο Λομπανόφσκι, που δεν μιλούσε ποτέ για τις μεθόδους του, πόσο μάλλον για την οργάνωση της δουλειάς του, είχε ως υπεύθυνο φυσικής κατάστασης τον Ανατόλι Ζελενκόφ, καθηγητή και ερευνητή της Γυμναστικής Ακαδημίας του Κιέβο. Ηταν επίσης ο πρώτος που χρησιμοποίησε σκάουτερ, τον Ερεμίν Κροστόφ, για την ανάλυση των αντιπάλων και είχε ως συνεργάτη ένα απίθανο τύπο, τον Ανατόλι Πουζάτσκ, θεωρητικό του ποδοσφαίρου, που απλά συζητούσε μαζί του (!) για την εξέλιξη του αθλήματος – αργότερα έγινε και επικεφαλής της προπονητικής σχολής της Μόσχας. Κάποια χρόνια αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του ΄80, ο Λομπανόφσκι προσέλαβε γυμναστές όπως ο Ανατόλι Μαρίνοφ, που είχαν δουλέψει στην προετοιμασία της ομάδας στίβου της Σοβιετικής Ενωσης για τους Ολυμπιακούς της Μόσχας, ενώ στις αρχές του ΄90 ήταν ένας από τους πρώτους που δούλεψε με αναλυτές που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικούς υπολογιστές δουλεύοντας πάνω σε δεδομένα που είχαν να κάνουν με τη φυσική κατάσταση και τις αγωνιστικές αδυναμίες των ποδοσφαιριστών. Στη Δύση μιλούσαν όλοι με ένα τεράστιο θαυμασμό για τα μυστηριώδη εργαστήρια του συνταγματάρχη Λομπανόφσκι, που ειδικά στο μουντιάλ του ‘86 παρουσίασε μια πυραυλοκίνητη ομάδα που έπεσε θύμα της διαιτησίας κι αποκλείστηκε από το Βέλγιο, έχοντας ωστόσο παίξει καταπληκτικό ποδόσφαιρο.

Κάποτε είχα διαβάσει μια συνέντευξη του Ιγκορ Μπελάνοφ, που ήταν ένας από τους καλύτερους παίκτες εκείνης της ομάδας και ίσως ο μόνος που έχει τολμήσει να μιλήσει για τον Λομπανόφσκι κάνοντας και κριτική στις μεθόδους του. Ο Μπελάνοφ μιλούσε για ένα «τύραννο που λάτρευε τις απόλυτες εξουσίες», «ένα άνθρωπο που πίστευε όχι στη νίκη, αλλά στην επίδειξη της αθλητικής υπεροχής», ένα στρατιωτικό «που ισοπέδωνε όποιον είχε αντιρρήσεις για τα θέλω του». Ωστόσο ο ίδιος ο Μπελάνοφ είχε παραδεχτεί πως η δουλειά που γινόταν στην Ντιναμό Κιέβου δεν είχε σχέση με τίποτα. «Την πρώτη μέρα που πήγα εκεί, όταν έτρεξα με την υπόλοιπη ομάδα για ζέσταμα, έμεινα δυο γύρους πίσω και ο Λομπανόφκσκι που είπε ότι δεν με διώχνει γιατί με λυπάται» τόνισε.

Στα πέναλτι είμαστε ίδιοι

Σε ένα βιβλίο που γράφτηκε για τον Λομπανόφσκι μετά το θάνατό του, ένας δημοσιογράφος, ο Σάϊμον Κούπερ, ανέφερε ότι η Ντιναμό Κιέβου είχε για χρόνια μια εξαιρετική σχέση με τις κομουνιστικές κυβερνήσεις της Μόσχας, παρότι ουκρανική ομάδα, διότι τα συνεχόμενα ταξίδια της στο εξωτερικό επέτρεψαν στους μικροαξιωματούχους που επιτηρούσαν το σοβιετικό ποδόσφαιρο να αναπτύξουν ένα δίκτυο νόμιμου λαθρεμπορίου: οι υπεύθυνοι της ομάδας τους έφερναν δυτικές ηλεκτρικές συσκευές, ρούχα και φάρμακα με αντάλλαγμα να έχει η Ντιναμό προνομιακή μεταχείριση. Αναφέρει ακόμα ότι η τρέλα του Λομπανόφσκι για την νίκη οφειλόταν σε κάτι απλό: στο γεγονός ότι στο σοβιετικό πρωτάθλημα, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 70, δεν επιτρεπόταν η ισοπαλία  - αν ένα ματς έληγε ισόπαλο ακολουθούσε  διαδικασία των πέναλτι. Ο Λομπανόφσκι μισούσε τα πέναλτι και ήθελε η ομάδα του να κερδίζει πάντα στο ενανηντάλεπτο. «Στα πέναλτι» έλεγε, «είμαστε όλοι ίδιοι».

Ο Λομπανόφσκι πέθανε το 2002, τρεις μέρες μετά από ένα ματς της ομάδας του, την οποία εξακολουθούσε να διοικεί, μολονότι είχε εγχειριστεί δυο φορές στο κεφάλι και είχε πάθει τέσσερα εγκεφαλικά επεισόδια στους τελευταίους εννέα μήνες της ζωής του. Στα 35 χρόνια που πέρασε εκεί (με κάποια ελάχιστα διαλλείματα) κέρδισε δεκάδες τίτλους και θα πρεπε να έχει καθορίσει την φυσιογνωμία του συλλόγου, όπως ο Κρόιφ καθόρισε την ταυτότητα της Μπαρτσελόνα, ο Μίχελς αυτή του Αγιαξ κτλ. Δεν συνέβη τίποτα τέτοιο και το είδαμε στα ματς της Ντιναμό με την ΑΕΚ: η κυνικότητα, η σκοπιμότητα, η σκληράδα των Ουκρανών τους έδωσε μια πρόκριση, αλλά η Ντιναμό δεν θύμισε σε τίποτα την μυθική ομάδα, που κάποτε έκανε τη Δύση να παραμιλάει. Δεν είναι κρίμα να αποκλείονται ομάδες: κρίμα είναι μοιάζουν με γελοιογραφίες του μύθου τους.

Η Ντιναμό απέκλεισε την ΑΕΚ. Εγραψα ότι ο Λομπανόφσκι θα γελούσε ή θα έκλαιγε με το ποδόσφαιρο που η ομάδα του έπαιξε. Λάθος μου. Απλά θα ντρεπόταν.