Μπορεί να κάνω λάθος αλλά εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής το φθινόπωρο είναι η πρώτη εποχή που σιγά σιγά χάνεται. Το καταπίνει το αδηφάγο πλέον καλοκαίρι. Ο Σεπτέμβριος που σήμερα ξεκινά είναι χρόνια τώρα ένα είδος δεύτερου Αύγουστου – για την ακρίβεια είναι ένας Αύγουστος όπως ήταν ο Αύγουστος παλιά. Είναι ζεστός και μέρες μέρες ανυπόφορος. Σε κουράζει με την υγρασία. Σε κάνει να σκέφτεσαι αν και πως μπορείς να αποδράσεις από την πόλη – έστω για ένα τριήμερο. Παλιά δεν ήταν έτσι ο Σεπτέμβρης. Όταν έμπαινε περίμενες βροχές. Η θερμοκρασία έπεφτε όσο η νύχτα μεγάλωνε. Κυρίως είχε μια παράξενη μελαγχολία: σηματοδοτούσε το τέλος του καλοκαιριού δηλαδή της ελαφρότητας. Αποτελούσε επι της ουσίας την αρχή της χρονιάς. Σε οδηγούσε σε περισυλλογή μετά το καλοκαιρινό ραχάτι – τώρα έχοντας σχεδόν απορροφηθεί από το καλοκαίρι έχει γίνει ένας μήνας αδιάφορος, χωρίς προσωπικότητα. Ακόμα κι όταν τις μέρες του Σεπτέμβρη βρέχει πλέον μας φαίνεται παράξενο – οι καταιγίδες του μας τρομάζουν γιατί προκύπτουν εκεί που δεν τις περιμένεις σαν να ανοίγουν οι ουρανοί καλοκαιριάτικα. Ακολουθεί ο Οκτώβρης που ήταν κάποτε επιβλητικός και σου υπενθύμιζε πως ακολουθεί ο χειμώνας. Τώρα έχει γίνει κάτι σαν Σεπτέμβρης χωρίς τα καλά του Σεπτέμβρη. Τον Σεπτέμβρη άρχιζαν όλα από την αρχή – ο Οκτώβρης θυμίζει Σεπτέμβρη χωρίς επι των ημερών του να αρχίζει τίποτα. Είναι λίγο πιο κρύος από τον Σεπτέμβρη (ελπίζω δηλαδή να είναι έτσι ακόμα…) αλλά με τίποτα δεν τον λες προάγγελο του χειμώνα: μάλλον τον θεωρείς επίλογο ενός καλοκαιριού που κρατάει μήνες. Ο Οκτώβρης ήταν κάποτε ο μήνας της ομίχλης και της βροχής: τώρα ομίχλη για να δεις πρέπει να κάνεις οργανωμένη εκδρομή στο Πήλιο. Οσο για τις βροχές του Οκτώβρη αυτές δεν είναι πλέον τυπικές και απαραίτητες, αλλά περίπου καλοδεχούμενες: τις έχουμε τόσο ανάγκη που σε λίγο μαζί με τις παρελάσεις για την 28η Οκτωβρίου θα κάνουμε και λιτανείες. Μόνος αυθεντικά φθινοπωρινός μήνας πλέον είναι ο Νοέμβρης των σκορπιών και των χειμωνιάτικων προσδοκιών, ένας μήνας από την φύση του βαρετός. Αλλά ακόμα κι αν αποδειχτεί άγριος και βαρύς και δύσκολος είναι κομμάτι δύσκολο να σώσει μόνος του το φθινόπωρο.
Το φθινόπωρο αργοπεθαίνει γιατί ποτέ δεν το εκτιμήσαμε. Από τις τέσσερις εποχές ήταν πάντα η περισσότερο υποβαθμισμένη. Το καλοκαίρι στην Ελλάδα είναι αυτοκρατορικό – τόσο που χάρη και στην κλιματική αλλαγή επεκτάθηκε. Πλέον ξεκινά τον Μάιο και φτάνει μέχρι το Σεπτέμβρη: η διάρκειά του είναι πεντάμηνη και όλα δείχνουν πως θα μεγαλώσει κι άλλο. Ο όρος χειμερινός κολυμβητής πχ για αυτό έχει πάψει να έχει νόημα: χάρη στο πεντάμηνο καλοκαίρι μπορείς να τρέχεις στις παραλίες άνετα για τουλάχιστον 7-8 μήνες. Ο χειμώνας ήταν πάντα στην Ελλάδα η δεύτερη σημαντικότερη εποχή χάρη στις γιορτές του, τα Χριστούγεννα και τις πρωτοχρονιές του. Όταν αποκτήσαμε κάποια χρήματα όχι τυχαία τον αναβαθμίσαμε αρχίζοντας να κάνουμε και χειμωνιάτικο τουρισμό - για «φθινοπωρινό τουρισμό» δεν έχει μιλήσει κανείς ποτέ, το μάξιμουμ που λέγεται είναι ότι τον Σεπτέμβρη έχει ωραίες θάλασσες, πράγμα που αυτομάτως τον τοποθετεί στο καλοκαίρι. Υπάρχει φυσικά και η άνοιξη που κι αυτή υποφέρει από την επεκτατική διάθεση του καλοκαιριού που ήδη της τρώει σιγά σιγά τον πιο λαμπρό μήνα της, τον Μάιο. Αλλά η άνοιξη κουβαλάει από μόνη της πάρα πολλές ψευδαισθήσεις και πάρα πολλές υποσχέσεις ως φινάλε του χειμώνα και ως προάγγελος του καλοκαιριού. Σε μια χώρα που λατρεύει και τα δυο, δηλαδή και τις υποσχέσεις (κι ας μην πραγματοποιούνται) και τις ψευδαισθήσεις (που είναι πάντα καταπραϋντικές ακόμα κι αν είναι plasibo) η άνοιξη θα υπάρχει πάντα στο φαντασιακό μας. Ο Λακάν έλεγε ότι το φαντασιακό είναι οι κατασκευασμένες στο μυαλό και στο υποσυνείδητο εικόνες, οι αυταπάτες και η σαγήνη που μας προκαλούν κι ότι όλα αυτά δημιουργούν στο τέλος ένα είδους ασυνείδητου – εγώ θα έλεγα ένα ευτυχές ασυνείδητο. Αυτό είναι η άνοιξη και για αυτό δεν κινδυνεύει: θα πιστεύουμε στην ύπαρξή της γιατί την έχουμε ανάγκη. Ενώ το φθινόπωρο νομίζω το αφήσαμε στην άκρη συμβάλλοντας με την αδιαφορία μας στην σταδιακή εξαφάνισή του.
Μας πείραζε η ύπαρξη του φθινόπωρου λες κι έφταιξε αυτό που ξεκινούσαν πάντα οι υποχρεώσεις μας. Μας πείραζε μικρούς γιατί άρχιζαν τα σχολεία. Μας πείραζε φοιτητές γιατί είχε εξεταστική. Μας πείραζε πιο μεγάλους γιατί ανακαλύπταμε πως μια σειρά από όρκους που μας δώσανε καλοκαιριάτικα ήταν ψεύτικοι. Μας πείραζε ώριμους και ωραίους γιατί όντας η αρχή της σεζόν μας θύμιζε πως μια χρονιά ακόμα έφυγε – και το έκανε σκληρά κι ακριβοδίκαια χωρίς πρωτοχρονιές και αγιοβασίληδες και δώρα και τσιμπούσια κι αναμμένα τζάκια. Ποτέ δεν το τραγουδήσαμε το φθινόπωρο: για το καλοκαίρι υπάρχουν εκατοντάδες τραγούδια, για την άνοιξη ουκ ολίγα, για το χειμώνα αρκούν τα κάλαντα, που αποτελούν διαχρονικό σουξέ, όσο και το Last Christmas των Wham που έχει διασκευαστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Για το φθινόπωρο δεν είχαμε ποτέ να πούμε τίποτα κι έτσι συμμετέχοντας όλοι σε μια συνομωσία σιωπής το καταργήσαμε.
Θα μας λείψει το φθινόπωρο όπως όλα όσα κομμάτι μας ωριμάζουν. Θα μας λείψουν τα κίτρινα φύλλα των δέντρων, που δεν τα προσέχουμε πια. Θα μας λείψουν τα πουλόβερ του. Θα μας λείψουν τα σινεμά που κάποτε άνοιγαν τον Σεπτέμβρη με εντυπωσιακές ταινίες και τώρα δεν κλείνουν ποτέ αλλά δεν έχουν και τίποτα να δεις. Θα μας λείψουν οι λαμπερές πρεμιέρες των θεάτρων, το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου που ξεκινούσε στις 15 Σεπτεμβρίου, οι βιτρίνες των καταστημάτων που άλλαζαν, η γλυκιά αγωνία για το τι χειμώνας μας περιμένει. Θα μας λείψουν οι βραδιές που μεγάλωναν – ειδικά εμάς που αγαπάμε την νύχτα πιο πολύ από τη μέρα. Θα μας λείψουν οι μέρες με ήλιο αλλά χωρίς κλιματιστικό, οι παραλίες με κόσμο αλλά χωρίς φασαρία, τα μπουρίνια που δεν ήταν ξαφνικά γιατί τα περίμενες. Κι εκείνες οι μπόρες που νόμιζες πως θα προκαλέσουν πλημμύρες ενώ έσβηναν ακριβώς την στιγμή που είχες γίνει μούσκεμα.
Θα έκανα ευχαρίστως μια λέσχη φίλων του φθινόπωρου. Αλλά αμφιβάλω αν θα έβρισκα κόσμο για δαύτη. Γίναμε όλοι καλοκαιράκηδες και χειμωνάκηδες. Και μάθαμε να αποκαλούμε τον Σεπτέμβρη «αποκαλόκαιρο». Πόσο θλιβερό…
(Βημαγκαζίνο, Σεπτέμβρης 2024)
