Είναι γεγονός ότι στο πιο ισορροπημένο μουντιάλ των τελευταίων χρόνων αυτό που κλέβει την παράσταση περισσότερο από ομάδες και ποδοσφαιριστές είναι το VAR. Χθες βράδυ το VAR καθόρισε τα ζευγάρια των 16. Χωρίς το VAR το γκολ της ισοφάρισης της Ισπανίας δεν θα μετρούσε και οι Ιρανοί δεν θα κέρδιζαν ποτέ το πέναλτι με το οποίο ισοφάρισε την Πορτογαλία ο Ανσαριφάρντ. Οι Πορτογάλοι θα τελείωναν στην πρώτη θέση και θα έπαιζαν στους 16 με τους Ρώσους και οι Ισπανοί θα ήταν δεύτεροι και θα συναντούσαν την Ουρουγουάη. Θα υπήρχε μια τελείως διαφορετική εξέλιξη του τουρνουά – είναι δεδομένο. Είναι καλό ή κακό αυτό; Θα λεγα ότι αυτή η κρίση είναι λάθος: αυτό που παρακολουθούμε είναι η εξέλιξη του ποδοσφαίρου. Δεν υπάρχει ούτε καλό, ούτε λάθος.
Πως φτάσαμε ως εδώ
Η ιστορία του VAR είναι ενδιαφέρουσα και τώρα που καθιερώθηκε ως υπερδιαιτητής πρέπει να την έχουμε υπόψη μας γιατί είναι μέρος της ιστορίας του ποδοσφαίρου. Οι μεγαλύτεροι υπέρμαχοι του VAR ήταν οι Αμερικάνοι, που ενώ αγαπάνε τις αθλητικές ιστορίες σπανίως νοιάζονται για τις παραδόσεις. Το VAR χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 2016 σε ένα ματς αμερικανικού πρωταθλήματος ανάμεσα στους New York Red Bulls και το Orlando City. Ο διαιτητής της αναμέτρησης Ισμαηλ Ελφάθ το χρησιμοποίησε σε δυο περιπτώσεις που αφορούσαν τιμωρίες ποδοσφαιριστών: ο Αμερικάνος Αλαν Τσάπμαν έχει την τιμή να είναι ο πρώτος που αποβλήθηκε χάρη στην χρήση της τεχνολογίας.
Την 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου το VAR χρησιμοποιήθηκε πειραματικά σε ένα φιλικό ματς Εθνικών ομάδων: στο παιγνίδι Γαλλία – Ιταλία. Λίγους μήνες αργότερα χρησιμοποιήθηκε στο Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων: τότε για πρώτη φορά οι διαιτητές μπορούσαν οι ίδιοι να συμβουλευτούν το βίντεο χάρη σε ένα μόνιτορ, που τοποθετήθηκε ανάμεσα από τους πάγκους. Ο Ζινεντίν Ζιντάν ως προπονητής της Ρεάλ είχε χαρακτηρίσει το VAR «πηγή σύγχυσης» και ο Λούκα Μόντριτς είχε πει ότι πρόκειται για «πολύ κακό για το τίποτα», όμως το νερό είχε μπει στο αυλάκι. Την συνέχεια της ιστορίας την γνωρίζετε: πέρυσι χρησιμοποιήθηκε πειραματικά στα πρωταθλήματα πολλών ευρωπαϊκών χωρών - όχι όμως και στις διοργανώσεις της UEFA. Οταν ο πρόεδρος της FIFA Τζιάνι Ινφαντίνο ανακοίνωσε ότι θα χρησιμοποιηθεί στο μουντιάλ της Ρωσίας δεν υπήρξε η παραμικρή έκπληξη. Αντίθετα από τον Σεπ Μπλάτερ και τον Μισέλ Πλατινί, ο Ινφαντίνο ήθελε να συνδέσει το όνομά του με μια επαναστατική καινοτομία που θα αλλάξει αρκετά το ποδόσφαιρο.
Στα χρόνια του Σαουδέδο
Ο Πλατινί ήταν από τους μεγαλύτερους εχθρούς της χρήσης τεχνολογίας γιατί, όπως έλεγε, χάνεται «η μαγεία του λάθους». Οι άσπονδοι φίλοι του λένε ότι δεν ήθελε ν ακούει για χρήση του βίντεο, γιατί αν το βίντεο υπήρχε στον τελικό του Χέιζελ, ο Μπόνιεκ δεν θα είχε κερδίσει ποτέ το πέναλτι που έκρινε το ματς κι ο ίδιος δεν θα είχε σκοράρει: η ανατροπή του Πολωνού ήταν εκτός μεγάλης περιοχής. Και ο Γάλλος και ο Μπλάτερ αιτιολογούσαν την άρνησή τους κρυμμένοι πίσω από τη λογική των παραδόσεων: έλεγαν ότι το ποδόσφαιρο θα αλλάξει τόσο πολύ, ώστε θα χαθεί η ιστορική του συνέχεια – σε τελική ανάλυση «το ποδόσφαιρο είναι ένα παιγνίδι λαθών». Ο Πλατινί, το 2013, είχε δώσει μια συνέντευξη όπου ρητορικά ρωτούσε σε τι θα ήταν καλύτερο το ποδόσφαιρο αν δεν είχε μετρήσει το γκολ που πέτυχε με το χέρι ο Μαραντόνα το 1986 ή αν ξέραμε αν η μπάλα πέρασε ή όχι τη γραμμή στο σουτ του Χέρτς στον τελικό του 1966. Αυτά τα επιχειρήματα τα ακούω και σήμερα, όμως προσοχή: το VAR δεν ξαναγράφει την ιστορία των παγκοσμίων κυπέλλων, απλά προέκυψε σε αυτό της Ρωσίας ως εξέλιξη.
Το ποδόσφαιρο δεν παίζεται με νέους κανονισμούς ώστε να φοβόμαστε μήπως η τεχνολογία το αλλοιώσει, αλλά κι αυτό αν συνέβαινε δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που οι κανονισμοί άλλαξαν και μαζί τους και κομμάτι άλλαξε και η ιστορία. Το 1930, στο πρώτο παγκόσμιο κύπελλο, δεν υπήρχε επίσημη μπάλα των αγώνων: στον τελικό οι Αργεντίνοι και Ουρουγουανοί τσακώθηκαν για το ποια θα χρησιμοποιηθεί και έπαιξαν ένα ημίχρονο ο καθένας με τη μπάλα της προτίμησής του. Στο ίδιο μουντιάλ, επειδή δεν υπήρχε ένας ικανός αριθμός διαιτητών, σε κάποια ματς έπαιξε διαιτητής ο ομοσπονδιακός προπονητής της Βολιβίας Ουλίσες Σαουσέδο, που ήταν ένας σεβαστός άνθρωπος. Όλα αυτά φυσικά και δεν ξαναέγιναν, αλλά δεν σημαίνει ότι επειδή κάποτε έγιναν πρέπει να γίνονται και συνεχώς.
Η λύση του Κολίνα
Υποτίθεται ότι το VAR χρησιμοποιείται μόνο για τέσσερις περιπτώσεις: για το αν υπάρχει πέναλτι, για το αν η μπάλα πέρασε τη γραμμή του τέρματος, για περιπτώσεις οφσάιντ και σε περιπτώσεις που ο διαιτητής θέλει να διαπιστώσει αν υπάρχει φάουλ για κόκκινη κάρτα και ποιος το έκανε. Νομίζω ότι πρέπει να προετοιμαστούμε για τη στιγμή που θα χρησιμοποιείται για τα πάντα! Ο Τζίτζι Κολίνα έλυσε τον τελευταίο γρίφο που αφορούσε την εφαρμογή του και είχε να κάνει με το οφσάιντ: ζήτησε από τους επόπτες να μην σηκώνουν τη σημαία. αν δεν είναι σίγουροι, όταν μια ομάδα πραγματοποιεί μια επικίνδυνη επίθεση – «αν μπει γκολ», είπε ο Κολίνα, «θα κριθεί από το VAR – στο μυαλό σας πρέπει να έχετε ότι καμία φάση δεν πρέπει να σταματά». Φυσικά και υπάρχει ένα πρακτικό και σοβαρό πρόβλημα: βλέπουμε διαιτητές που δεν το συμβουλεύονται κι αυτό δημιουργεί μια παράξενη συνθήκη καθώς άλλα ματς κρίνονται από το VAR και άλλα όχι. Όμως νομίζω ότι αυτές είναι οι οδύνες του τοκετού: όλοι οι διαιτητές θα συνηθίσουν την χρήση του – είναι θέμα χρόνου και πίεσης. Αυτοί που κάνουν του κεφαλιού τους θα είναι ολοένα και λιγότεροι.
Όλα θα αλλάξουν
Φυσικά το VAR δημιούργησε και ζητήματα προς συζήτηση, όπου εφαρμόστηκε. Στη Γερμανία η αρχική εφαρμογή του υπήρξε τόσο κακή ώστε ο Υπεύθυνος Αρχιδιαιτητής, ο κ. Κρουγκ, ξηλώθηκε. Στο ιταλικό πρωτάθλημα υπήρξαν φάσεις που κρίθηκαν λάθος. Στην Πορτογαλία, μετά από ένα ντέρμπι Μπενφίκα - Σπόρτινγκ έγινε πόλεμος! Επίσης στο τέλος της πρώτης χρονιάς εφαρμογής του οι στατιστικές μαρτυρούν ότι οι μεγάλες ομάδες χάρη σε αυτό κέρδισαν πιο πολλά πέναλτι, ενώ είχαμε και περισσότερες αποβολές αμυντικών: δεν μου κάνει εντύπωση. Ωστόσο θεωρώ δεδομένο κάτι: μετά από πολύ λίγο καιρό οι ομάδες θα προσαρμοστούν. Οι αμυντικοί θα σταματήσουν να απλώνουν χέρια ή να κάνουν άγαρμπα μαρκαρίσματα στη μπάλα, το παιγνίδι θα γίνει λιγότερο σκληρό, τα γκολ θα είναι πιο πολλά μολονότι οι σέντερ φορ που παίζουν στο όριο του οφσάιντ θα ναι λιγότεροι. Το VAR θα αλλάξει το ποδόσφαιρο όπως το άλλαξαν οι τρεις αλλαγές ποδοσφαιριστών, οι εύκολες αποβολές, η αλλαγή του κανονισμού του οφσάιντ κτλ. Αλλά το ποδόσφαιρο είναι πάντα ποδόσφαιρο.
Το έπιασε ο Τζίτζι
Μ αρέσει για να τεκμηριώνω αυτό το τελευταίο να θυμίζω δυο πράγματα. Στη Γερμανία μεγάλα λάθη εξαιτίας του VAR έγιναν φέτος σε ένα ματς που η Σάλκε έχανε με 4-0 από την Ντόρτμουντ. Η Μπορούσια άνοιξε το σκορ με ένα γκολ που σημειώθηκε από τον Ομπαμεγιάνκ με το χέρι και στη Σάλκε ακυρώθηκε ένα κανονικό γκολ (του Νάλντο) με το οποίο θα μπορούσε να μειώσει σε 4-1. Στην Ιταλία ,το πρώτο ματς που χρησιμοποιήθηκε το VAR ήταν ένα παιγνίδι ανάμεσα στη Γιούβε και στο Κάλιαρι: για να δείξουν ότι κάνουν προσεχτική δουλειά οι άνθρωποι του VAR έδωσαν στο 37΄ένα πέναλτι στην ομάδα της Σαρδηνίας από αυτά που πιάνει μόνο ο τηλεοπτικός φακός. Η Σάλκε, παρά την αδικία ισοφάρισε σε 4-4! Κι ο Τζίτζι Μπουφόν έπιασε το πέναλτι…
