Του χρόνου στις 4 Ιουλίου θα συμπληρωθούν ακριβώς είκοσι χρόνια από την βραδιά της κατάκτησης του Euro 2004. Θα μας πνίξει όλους η νοσταλγία, θα συζητάμε που είμασταν εκείνο το βράδυ, θα ξανακούσουμε και θα ξαναδιαβάσουμε ιστορίες, θα δούμε σίγουρα και ειδικές εκπομπές: οι παίκτες που τότε τα κατάφεραν τις αξίζουν. Οπότε ίσα που προλαβαίνω να το πω τώρα: δεν την μπορώ αυτή την επέτειο. Εχουν δικαίωμα να την γιορτάζουν και να την χαίρονται μόνο όσοι ήταν πρωταγωνιστές στα γήπεδα στο θαύμα εκείνο. Και κανείς άλλος.    

Σκεφτόμουν πως κάποιος που είναι σήμερα 35 χρονών κι αγαπάει το ποδόσφαιρο θυμάται αμυδρά κάτι από εκείνες τις μέρες του 2004: αν είναι μικρότερος, δεν θυμάται τίποτα. Το μόνο καλό που προκύπτει κάθε φορά που φτάνει η συγκεκριμένη επέτειο είναι ότι γίνονται διάφορα αφιερώματα που υπενθυμίζουν το πώς συνέβησαν όλα – σε γενικές γραμμές δίνεται μια εξήγηση για το θαύμα κι όποιος δεν το έζησε μπορεί περίπου να καταλάβει τι συνέβη. Φυσικά χρειάζεται στις πολλές ποδοσφαιρικές εξηγήσεις κάποιος να προσθέσει και λίγη από την απαραίτητη μεταφυσική διότι μόνο έτσι μπορεί να προκύψει η πλήρης εικόνα. Οντως η Εθνική μας σε εκείνο το τουρνουά έπαιξε καταπληκτική άμυνα. Βεβαίως βοήθησε το γεγονός ότι πολλοί από τους βασικούς της παίκτες αγωνίζονταν σε πρωταθλήματα του εξωτερικού κι όπως ωραία είχε εξηγήσει κάποτε ο Γιώργος Καραγκούνης είχαν απομυθοποιήσει τους σπουδαίους αντιπάλους τους πριν τους συναντήσουν στην Πορτογαλία γιατί είχαν ήδη παίξει σκληρά ματς μαζί τους στα πρωταθλήματα και στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις που έπαιρναν μέρος. Είναι αλήθεια ότι αυτό, το να έχουν δηλαδή οι Ελληνες παίκτες μεγάλες ευρωπαϊκές εμπειρίες, ήταν πρωτόγνωρο εκείνη την εποχή. Σίγουρα ήταν καταλυτική η παρουσία του Οθωνα Ρεχάγκελ που έφτιαξε την πρώτη ίσως Εθνική ομάδα που θύμιζε ομάδα που αγωνιζόταν σε εθνικό πρωτάθλημα – μια ομάδα με ομοιογένεια, ιεραρχία και ευδιάκριτη αγωνιστική ταυτότητα. Αλλά είναι και δεδομένο πως τότε η Εθνική μας ήταν τυχερή.

Η μεγάλη τύχη της

Ξέρετε ποια ήταν η πιο μεγάλη τύχης της; Ότι μια απίθανη συγκυρία θέλησε να βρεθούν τότε στην ΕΠΟ και να δούλεψαν για την Εθνική πολλοί νέοι –τότε- ποδοσφαιροπαράγοντες, που καμία σχέση δεν είχαν με τους συνηθισμένους ανθρώπους που συναντάς στην ομοσπονδία του ελληνικού ποδόσφαιρου. Μετά το Euro της Πορτογαλίας ο κ. Θόδωρος Θεοδωρίδης έγινε Γενικός Γραμματέας της UEFA. Από την UEFA πέρασε κι ο κ. Πατρίκ Κομνηνός που σήμερα δουλεύει στη FIBA. Ενας από τους αφανείς ήρωες εκείνου του θαύματος, ο τότε διαιτητής Κύρος Βασσάρας που με την σοβαρότητα του ήταν ένα καταπληκτικός εκπρόσωπος της χώρας μας στα διεθνή τουρνουά, όταν σταμάτησε την διαιτησία, έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Διαιτησίας και είναι μέχρι και σήμερα ένας από τους αρμόδιους στην επιμόρφωση των διαιτητών. Σε εκείνη την τόσο μακρινή πλέον εποχή η ΕΠΟ είχε αποκτήσει Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων που την αποτελούσαν παράγοντες που κατά τα άλλα δούλευαν στις επαγγελματικές ομάδες. Αν θυμάμαι καλά το 2004 πρόεδρός της ήταν ο μετέπειτα πρόεδρος της ομοσπονδίας Σοφοκλής Πιλάβιος – τότε υπεύθυνος διεθνών σχέσεων και του ΠΑΟ. Παρά τους καυγάδες, που πάντα υπήρχαν μεταξύ των ομάδων, βρέθηκαν στην ομοσπονδία άνθρωποι ικανοί πρώτα από όλα να συνεννοηθούν μεταξύ τους με ένα στόχο μεγάλο. Όχι φυσικά την κατάκτηση του Euro: αυτό δεν θα μπορούσε να προγραμματιστεί. Ο σκοπός  ήταν να δημιουργηθεί μια ομάδα με αγωνιστική σοβαρότητα, να στηριχθεί ένας προπονητής, να σταματήσει η Εθνική να είναι κέντρο διερχομένων και πεδίο καυγάδων κι επιτέλους να αρχίσει να αντιμετωπίζεται η ομοσπονδία από την UEFA ως κάτι σοβαρό: σε τελική ανάλυση ήταν η ομοσπονδία μιας χώρας που θα φιλοξενούσε Ολυμπιακούς Αγώνες . Όταν όλα αυτά συνέβησαν ήρθε και το αποτέλεσμα. Μεγαλύτερο από κάθε προσδοκία. Αλλά όχι ανεξήγητο.

Τα μεγάλωσαν σωστά

Είχε δουλέψει τότε υποδειγματικά η ομοσπονδία; Δεν θα το έλεγα. Είχε συμβεί κάτι ολότελα διαφορετικό. Ο Θόδωρος Θεοδωρίδης (κυρίως) είχε καταφέρει να αποσπάσει την Εθνική από όλο το εγχώριο καρκατσουλιό και να την μετατρέψει σε ένα είδος άβατου: οι σύμβουλοι της ομοσπονδίας δεν τολμούσαν καν να μείνουν στο ξενοδοχείο της ομάδας και άτομα όπως ο τότε γενικός αρχηγός Γιώργος Παπαλάνης μπορούσε να τσακωθεί ακόμα και με τον πρόεδρο της ομοσπονδίας, αν πίστευε πως μια απόφασή του δεν ήταν η πρέπουσα για την Εθνική. Με τον καιρό δημιουργήθηκε η εντύπωση πως στην ομάδα εκείνη υπήρξαν, ως εκ θαύματος, κάποιες φοβερές ποδοσφαιρικές προσωπικότητες – η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν χαρισματικά παιδιά, αλλά τα παιδιά είναι πάντα παιδιά. Δυο χρόνια πριν το θαύμα της Πορτογαλίας ο Ντέμης Νικολαϊδης κι ο Γρηγόρης Γεωργάτος είχαν τσακωθεί για το ποιος θα φοράει τη φανέλα με το 11. Ένα χρόνο πριν τον ερχομό του Οττο Ρεχάγκελ ο Νικολαϊδης είχε ανακοινώσει το αντίο του στην Εθνική. Πηγαίνοντας στην Πορτογαλία διάφοροι σταρ της εποχής είχαν ζητήσει να έχουν προνομιακή μεταχείριση και να μένουν μόνοι σε δωμάτιο. Η πίστη των παικτών στο θαύμα ήταν μια μάλλον δημοσιογραφική υπερβολή, που προέκυψε, εκ των υστέρων, ως εξήγηση για ό,τι μαγικό συνέβη. «Μετά από μια βαριά ήττα από την Ολλανδία ο στόχος ήταν στην Πορτογαλία να μην εξευτελιστούμε» έλεγε ο Τραϊνός Δέλλας. «Μια νίκη, αυτό θέλαμε» έχει πει ο πάντα σοβαρός Αντώνης Νικοπολίδης. «Ενας μεγάλος στόχος ήταν να μείνουμε ένα μήνα όλοι μαζί και να μην τσακωθούμε» μου χε πει ένα βράδυ ο Θοδωρής Ζαγοράκης. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι ποδοσφαιριστές είναι πάντα παιδιά και τα παιδιά είναι πάντα παιδιά. Το θέμα είναι πως θα τα μεγαλώσεις. Εκείνα κάποιοι φρόντισαν να τα μεγαλώσουν σωστά.

Η Ιφιγένεια της εξυγίανσης

Αυτό που σε κάθε επέτειο της κατάκτησης του Euro αναρωτιέμαι είναι πόσο δύσκολο είναι να καταλάβει όποιος δεν το έζησε όχι το πώς η επιτυχία προέκυψε, αλλά το πώς κατάφερε το ελληνικό ποδόσφαιρο να μην την εκμεταλλευτεί σχεδόν καθόλου. Η Εθνική, όσο ακόμα λειτουργούσε η θύμηση της αξίας της απομόνωσής της, είχε ένα κύκλο καλών αποτελεσμάτων που σταμάτησε, όταν μια σειρά από Ελληνες παράγοντες την χρησιμοποίησαν ως την Ιφιγένεια της εξυγίανσης της ομοσπονδίας.

Το ελληνικό ποδόσφαιρο από την άλλη την επιτυχία δεν την εξαργύρωσε ποτέ. Υπάρχει μια χαρακτηριστική δήλωση του Ντέμη Νικολαϊδη επί τούτου. «Κανένας δεν ασχολήθηκε με το ποδόσφαιρο και ούτε πρόκειται γιατί αυτό θέλει άτομα ν' αγαπάνε το άθλημα κι εγώ δεν έχω δει πολλά. Για να φτιάξει το ποδόσφαιρο νομίζω ότι θέλει σωστό κρατικό έλεγχο και παρέμβαση σε πλήρη συνεργασία με την UEFA. Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος και είναι κρίμα γιατί συμφέρει μία χώρα να έχει προηγμένο πρωτάθλημα. Δεν ασχοληθήκανε. Απλά πήραμε το Euro, ανέβηκε η ψυχολογία και το ειδικό βάρος της εθνικής ομάδας. Μέχρι εκεί». To έχει πει στα δεκάχρονα της επετείου. Το ότι μοιάζει απολύτως επίκαιρο μαρτυρά το πρόβλημα. Το οποίο υπήρχε και τότε: η Εθνική ήταν η εξαίρεση, όχι ο κανόνας. Απομονωμένη λειτουργούσε με σοβαρότητα: οτιδήποτε τριγύρω της ήταν προβληματικό. Η ελληνική ποδοσφαιρική ομάδα που πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 δεν έκανε νίκη γιατί κανείς δεν ασχολήθηκε σοβαρά μαζί της. Στο αεροπλάνο, που έφερε την ομάδα από την Λισσαβόνα, τσακωθήκανε  παράγοντες της ομοσπονδίας με τους φροντιστές της ομάδας, γιατί απαιτούσαν από αυτούς να τους δώσουν τα μετάλλια τους. Η υποδοχή της ομάδας στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με τους παπάδες που την έψελναν και τις αποδοκιμασίες στο Γκαγκάτση ήταν ένα κατακιτσαριό. Το κύπελλο το γυρνούσαν σε όλη την Ελλάδα: αν πλήρωνες 20 ευρώ μπορούσες να βγάζεις φωτογραφία με αυτό. Το εγχώριο καρκατσουλιό ήταν πάντα πανίσχυρο: του αρκούσε μια πορτούλα για να μπουκάρει. Ισως για αυτό δεν την μπορώ την επέτειο. Κι ας μου θυμίζει μερικές από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου.

 Είμαστε πια πρωταθλητές

Φέτος, συμβολικά, δυο μέρες πριν την επέτειο υπήρχε Γενική Συνέλευση της ομοσπονδίας. Το βασικό της θέμα ήταν αν ο πρόεδρος της κ. Τάκης Μπαλτάκος θα αποζημιώνεται για την προσφορά του με 8 χιλιάδες ευρώ το μήνα – εισπράττει και οδοιπορικά, προφανώς γιατί ισχύει «το ασθενής και οδοιπόρος αμαρτία ουκ έχει». Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας βάση του καταστατικού δεν επιτρέπεται να αμείβεται. Ο Μπαλτάκος όμως δεν είναι κορόιδο: θέλει αμοιβή γνωρίζοντας πως βρίσκεται σε μια ομοσπονδία της οποίας υπάλληλοι παίρνουν μεγαλύτερο μηνιάτικο από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Θέλει λέει ο άνθρωπος και να παντρευτεί τον Σεπτέμβριο κι έχει ανάγκες. Κι όλο αυτό να ξέρετε ίσως αποτελεί την πραγματική κληρονομιά του Euro2004: πριν την κατάκτηση του Euro οι ποδοσφαιροπαράγοντες ντρεπόντουσαν να κάνουν τέτοιες συζητήσεις σε Γενικές Συνελεύσεις. Μετά όχι. Εγιναν όλοι τους πρωταθλητές Ευρώπης…