Περίμενα να δω μήπως θα αλλάξει κάτι θεαματικά σε ό,τι έχει να κάνει με την παραγωγικότητα των σέντερ φορ στα προημιτελικά και στα ημιτελικά του Euro για να ασχοληθώ με αυτό που είναι το μεγαλύτερο χαρακτηριστικό των τελικών του εφετινού ευρωπαϊκού πρωταθλήματος δηλαδή η δυσκολία τους στο γκολ. Λίγα άλλαξαν, μολονότι αρκετοί προσπάθησαν. Ο Φούλκρουγκ πήγε να γυρίσει μόνος του το ματς των Γερμανών με την Ισπανία. Ο Κόλο Μουανί σκόραρε εναντίον των Ισπανών. Οι Αγγλοι κέρδισαν τους Ολλανδούς με γκολ δυο σέντερ φορ: του Χάρι Κέιν και του Γουότκινς. Αλλά όλα αυτά μοιάζουν με εξαιρέσεις του κανόνα.

Σοβαρά προβλήματα

Την παρατήρηση ότι τα σέντερ φορ αρχίζουν να έχουν σοβαρά υπαρξιακά προβλήματα στις μεγάλες διοργανώσεις την είχα πρωτοκάνει στο μακρινό Euro2012. Το είχαν κερδίσει οι Ισπανοί παίζοντας χωρίς καθαρό φορ, αλλά φορ στην διοργάνωση υπήρχαν και είχαμε δει μια κάποια προσφορά τους: ο τρελός Μπαλοτέλι είχε καταστρέψει τους Γερμανούς που είχαν φτάσει στον ημιτελικό είχαν ακόμα τον Κλόζε, τον Μάριο Γκόμεζ και τον Κέβιν Κουράνι.  Οι Πορτογάλοι είχαν τον Κριστιάνο Ρονάλντο που τέσσερα χρόνια αργότερα παίζοντας ως καθαρός φουνταριστός τους πήγε στον τελικό. Υπήρχαν λίγοι, αλλά πολύ καλοί.

Το ίδιο και τέσσερα χρόνια αργότερα. Οι Γάλλοι το 2016  είχαν τον Ζιρού, οι Ιταλοί τον μέτριο παρά το εντυπωσιακό όνομα Γκρατσιάνο Πελέ, στην Ισπανία ανέτειλε το αστέρι του νεαρού Μοράτα αλλά όλοι αναρωτιόντουσαν που είναι ο Φερνάντο Τόρες. Οι Πολωνοί φορ είχαν δυο: τον Μίλικ και βέβαια τον μεγάλο Λεβαντόφσκι. Το 2021 υπήρχαν ως ατραξιόν πάλι ο Κριστιάνο τον ρεκόρ, αλλά και ο Γάλλος Μπενζεμά και ο Ιταλός Ιμόμπιλε κατώτερος των περιστάσεων αλλά με πολλά γκολ στο βιογραφικό του, ενώ άρεσαν σέντερ φορ όπως ο Τσέχος Πίτερ Σικ, ο Αυστριακός Αρναούτοβιτς, ο Δανός Μπρεθγουέιτ, φυσικά ο πολύ δυνατός Βέλγος Λουκάκου, ενώ γινόταν ένα πλήθος από συζητήσεις για τις δυσκολίες του Μοράτα στην Εθνική Ισπανίας και του Χάρι Κέιν που δεν μπορούσε να σκοράρει στο Γουέμπλεϊ. Δυσκολίες έχουν και τώρα αυτοί οι δυο, αλλά τουλάχιστον η Ισπανία και η Αγγλία είχαν χάρη σε αυτούς δυο κανονικά φορ – κι όχι τυχαία έφτασαν και στον τελικό. Στις άλλες Εθνικές ομάδες είτε φορ δεν υπάρχουν, είτε αν υπάρχουν κάνουν άλλες δουλειές, εκτός από αυτή που θα πρεπε να είναι η βασική τους: να σκοράρουν.

Πολλές συζητήσεις

Κατά την διάρκεια του τουρνουά συζητήθηκε πολύ το αν θα σκοράρει ο Ρονάλντο που μοιάζει ως ο τελευταίος μεγάλος φορ ενώ καθαρός σέντερ φορ άρχισε να αγωνίζεται μόνο μεγαλώνοντας. Υπήρχε αλλά έλειψε ο μεγάλος Λεβαντόφσκι κι αυτό στοίχισε στους Πολωνούς. Οι Γάλλοι έπαιξαν αρχικά με τον Τουραμ και στην συνέχεια με τον Κόλο Μουανί: κανείς τους δεν βοήθησε την ομάδα του Ντεσάν όσο ο Ζιρού στο Κατάρ. Κανείς πάντως δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Μπενζεμά που περνά καλά στην Αραβία. Οι Γερμανοί έχουν τον Χάβερτζ που στο γήπεδο δουλεύει για τρεις, αλλά γκολ δεν βάζει κι ο Νάγκελσαν θυμόταν τον πιο καθαρά φορ της διοργάνωσης, τον Φούλκρουγκ μόνο στα δύσκολα. Όπως και ο Κούμαν τον Βέχχορστ που έμπαινε στο γήπεδο όταν η Ολλανδία φράκαρε επιθετικά.

Λογικά και παράλογα

Ο Νάγκελσμαν επισήμανε στην κριτική που του έγινε ότι ο Χάβερτζ κάνει πολλά πράγματα: πρεσάρει, «σπάει» την μπάλα, μάχεται στην περιοχή – το ίδιο μπορεί να πεις και για τον κουρασμένο, αλλά πάντα χρήσιμο Μοράτα ή για τον Χάρι Κέιν. Πολλές άλλες ομάδες από τα φορ τους δεν πήραν τίποτα. Οι Κροάτες και οι Ρουμάνοι περίμεναν από δυο αργούς ψηλούς κυνηγούς, τον Πέτκοβιτς και τον Ντράγκουτς να γίνουν «πύραυλοι» και να τρέχουν στις αντεπιθέσεις! Οι Ιταλοί στο ματς με την Κροατία έπαιζαν με σέντρες για τον Ρετέγκι που ήταν περικυκλωμένος από αμυντικούς δυο κεφάλια ψηλότερους και στα άλλα ματς είχαν τον Σκαμάκα σχεδόν πάντα μακριά από την περιοχή των αντιπάλων: αυτό, το να αφήνει ο σέντερ φορ το «βασίλειο του» είναι η μεγάλη μόδα. Το πλέον απίθανο είναι να βλέπεις τον Ντεπάι σε ρόλο εκτελεστή κόρνερ: η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Δεν ήταν καλός αυτή την φορά κι ο Σικ, που είχε τραυματισμούς μέσα στην σεζόν, και η Τσεχία το πλήρωσε, ενώ το Βέλγιο είχε τον πρώτο σκόρερ των γκολ που ακυρώθηκαν Λουκάκου και η Σλοβενία έπαιζε με τον Σπόραρ και τον Σέσκο που γκολ δεν βρήκαν. Οι Ουκρανοί πλήρωσαν την απογοητευτική εμφάνιση του Ντόβμπικ, ενώ ομάδες όπως η Τουρκία, η Ουγγαρία, η Σκοτία, η Πολωνία (απόντος του Λέβα), η Αλβανία σέντερ φορ κανονικά απέφυγαν να χρησιμοποιήσουν.  

Η αλήθεια είναι ότι η έλλειψη ενός φορ που ξεχώρισε έκανε τη διοργάνωση ακόμα πιο ανοιχτή σε κάθε προγνωστικό. Συνήθως όταν δεν υπάρχει ένας φορ πρωταγωνιστής γίνονται μεγάλες εκπλήξεις – τα τουρνουά που κέρδισαν η Ελλάδα (το 2004) και η Δανία (το 1992) ήταν τουρνουά στα οποία μεγάλα φορ της εποχής βρέθηκαν σε κακή κατάσταση. Το 1992 δεν σκόραραν ο Βαν Μπάστεν κι ο Παπέν. Το 2004 έκαναν μέτριες εμφανίσεις ο Τρεζεγκέ, ο Βιέρι, ο Ιμπραϊμοβιτς, ο Φαν Πέρσι. Εκεί που οι σέντερ φορ υπάρχουν και σκοράρουν καθορίζουν και την έκβαση των τουρνουά. Ο Χρούμπες καθάρισε για τη Γερμανία το ‘80 και ο Μπίρχοφ για τη Γερμανία το 1996. Ο Βαν Μπάστεν για την Ολλανδία του ‘88. Ο Τρεζεγκέ και ο Ανρί για τη Γαλλία του 2000. Ο Τόρες για την Ισπανία του 2008, ενώ το 2012 ο τρελο Μπαλοτέλι πήγε στην Ιταλία στον τελικό. Η χρησιμότητα του σκόρερ είναι τεράστια: παίκτες όπως ο Αλαν Σίρερ ή ο Φαν Νίστελ Ρόι πχ, μασκάρεψαν αδυναμίες των ομάδων τους για χρόνια.  

Γιατί συμβαίνει αυτό

Τι συμβαίνει με τα σέντερ φορ; Κάτι πολύ απλό: τα ευνούχισαν τα περισσότερα οι προπονητές του καιρού μας. Τη δεκαετία του ’90 οι προπονητές εξαφάνισαν τα «δεκάρια» παίζοντας οι πιο πολλοί με δυο ή τρεις κόφτες: τα «δεκάρια» μετατράπηκαν σε δεύτερος κυνηγούς, αν το σχήμα πρόβλεπε την θέση. Από τη στιγμή που έγινε μόδα το 4-2-3-1, τα «δεκάρια» επέστρεψαν, αλλά ο παίκτης που βρίσκεται στην κορυφή της επίθεσης ως φορ σταμάτησε να κυνηγάει το γκολ κι, όντας μόνος του κι αβοήθητος, άρχισε να παίζει πολύ για τους συμπαίκτες που κινούνται στην πλάτη του.

Τον παλιό καλό καιρό, οι ομάδες έπαιζαν πολύ για τα σέντερ φορ τους, είτε αγωνίζονταν με το κλασικό 4-4-2, είτε προτιμούσαν το πάντοτε επιθετικό 4-3-3. Σε κάθε περίπτωση ο σκοπός ήταν πάντοτε ένας: να υπάρξει ένα πλάνο, ώστε ο βασικός κυνηγός να φτάσει σε θέση βολής. Μάλιστα τα χαρακτηριστικά του σέντερ φορ καθόριζαν και γενικά τον τρόπο ανάπτυξης της ομάδας. Δίπλα σε ένα βαρύ Καζιράγκι υπήρχε ένας τεχνίτης Ρομπέρτο Μπάτζιο, ικανός να τον τροφοδοτήσει. Αν υπήρχε μια κολόνα στην επίθεση (ο Μπίρχοφ πχ) τα εξτρέμ (ο Χέσλερ και ο Μίλερ) έπρεπε να σεντράρουν και να πατάνε περιοχή. Αν ο φορ ήταν ένας καλός πασέρ, τότε πλαισιώνονταν από ακραίους που μπορούσαν να πάρουν τις πάσες του και να σκοράρουν χωρίς να τον ξεχνάνε: ο Τρεζεγκέ έπαιζε πολύ για τους Ανρί και Πιρέζ κι ο Βαν Μπάστεν για τον Γκούλιτ και τον Μπέρκαμπ. Αλλά το μέλημα του φορ ήταν πρώτα και πάνω από όλα το γκολ.

Προπονητές λείπουν

Σήμερα δεν λείπουν τα φορ: λείπουν οι προπονητές που μπορεί σε αυτά να βασίσουν μια επίθεση. Τα τελευταία χρόνια οι μόνοι φορ που σκοράρουν σταθερά είναι αυτοί που παίζουν στην κορυφή της επίθεσης στις ομάδες του Πεπ Γκουαρντιόλα: ο Μέσι, ο Λεβαντόφσκι, ο Αγκουέρο, ο Χάαλαντ, σκοράρουν γιατί υπάρχει ένας μηχανισμός που τους τροφοδοτεί – στο Euro2024 δεν είδαμε μηχανισμούς αλλά πρωτοβουλίες, δηλαδή ένα ποδόσφαιρο μονάδων από μέτριες μονάδες. Σε ένα τέτοιου τύπου ποδόσφαιρο ο φορ καταλήγει ένα είδος σκιάχτρου που απλά απασχολεί αμυντικούς. Αν τους απασχολεί.    

Καλό είναι το πρέσινγκ, η γενναιοψυχία, το άνοιγμα των διαδρόμων. Αλλά αν ο φορ απειλεί αντίπαλη εστία λιγότερο από τους κόφτες ή τα στόπερ που κατεβαίνουν στις εκτελέσεις κόρνερ κάποιο λάθος γίνεται…