«Πως σου φάνηκε αυτή η προσπάθεια να μιμηθούν τον ΛεΚαρέ;» με ρώτησε ένας κύριος βγαίνοντας από το σινεμά. Του απάντησα ευγενικά πως ο ΛεΚαρέ μάλλον θα γελούσε με την προσπάθεια. Είναι τόσο λίγες οι ταινίες που βλέπονται αυτό τον καιρό στα σινεμά που το Black bag που κυκλοφόρησε με τον ευφάνταστο τίτλο «Σκιές στο Σκοτάδι» έκοψε σε δυο εβδομάδες καμιά 25 χιλιάδες εισιτήρια μολονότι ψάχνεις να βρεις το λόγο. Γενικά ψάχνεις να βρεις το λόγο που μια ταινία με κατασκόπους έχει νόημα ύπαρξης.

Ρόλοι πολλοί και για όλους

Οι κατάσκοποι είναι συνήθως πιασάδικοι κινηματογραφικοί ήρωες. Πρώτα από όλα δεν είναι όλοι ίδιοι και μπορείς να διαλέξεις τον κατάσκοπο που σου ταιριάζει για να περάσεις μαζί του την ώρα σου. Υπάρχουν οι υπερκατάσκοποι τύπου Τζέιμς Μποντ – ωραίοι συνήθως, με αποστολή να σώσουν τον κόσμο και σχεδόν πάντα με σπορ αυτοκίνητα, ακριβά κουστούμια, ένα βοηθό που πεθαίνει και δυο τρεις ωραίες – μια από τις οποίες είναι κακιά. Υπάρχουν οι πράκτορες που αναλαμβάνουν επικίνδυνες αποστολές – εκπαιδευμένοι, επικεφαλής συνήθως μια μικρής μονάδας που κάνει θαύματα, τρομεροί σκοπευτές, και με ένα διοικητή πάνω από το κεφάλι τους που συνήθως τους δημιουργεί προβλήματα. Υπάρχουν επίσης οι απλοί αναλυτές που είναι δημόσιοι υπάλληλοι που δουλεύουν σε μια υπηρεσία και μπορεί να μπλέξουν άσχημα χωρίς να το θέλουν – τελευταία τους σώζει η ικανότητα τους με τους υπολογιστές, παλιά απλά έπρεπε να έχουν πληροφορίες χρήσιμες και φίλους που μπορούσαν να τους βοηθήσουν. Υπάρχουν επίσης οι διπλοί πράκτορες, κάτι τύποι που δουλεύουν κυρίως για την πάρτι τους, πουλάνε πληροφορίες, βρίσκουν τον μπελά τους όταν το παρακάνουν και αν δεν έχουν κακό τέλος γλυτώνουν μεν πλην όμως ρίχνουν μαύρη πέτρα πίσω τους. Υπάρχουν ακόμα οι πράκτορες που τα έχουν παρατήσει όλα για να κάνουν πλέον μια ήσυχη ζωή (συνήθως κάπου στην Μεσόγειο ή σε κάποιο νησί της κεντρικής Αμερικής) αλλά η παλιοκατάσταση επιβάλει να επιστρέψουν. Υπάρχουν τέλος οι μικροί που τώρα μπαίνουν στο επάγγελμα και οι μεγάλοι που τα χουν δει όλα και δίνουν συμβουλές. Οι ρόλοι είναι τόσοι πολλοί που οι ηθοποιοί που δεν έχουν υποδυθεί ένα κατάσκοπο είναι ελάχιστοι.   

Οι ωραίοι κατάσκοποι

Είναι πάρα πολλοί οι τύποι των κατασκόπων για αυτό και είναι πάρα πολλοί οι ηθοποιοί που έχουμε δει να τους υποδύονται. Εχουμε δει μισή ντουζίνα Τζέιμς Μποντ που ελάχιστη σχέση έχουν ο ένας με τον άλλο και για αυτό με περιέργεια περιμένουμε τον επόμενο. Μερικοί αγάπησαν τόσο πολλοί το ρόλο (ο Σον Κόνερι και ο Πιρς Μπρόσμαν πχ) που έπαιξαν κι άλλους λιγότερο διάσημους κατάσκοπους πάντα εξαιρετικά.  Εχουμε δει τον κομψό Άλεκ Μπάλντουιν (σε ουκ ολίγες ταινίες) αλλά και τον Μπεν Αφλεκ (στο «Αργκο»). Εχουμε δει τον Ρόμπερντ Ρέντφορντ και ως πρωτάρη (στο «The Three Days of the Condor‎») και ως βετεράνο να δίνει συμβουλές στον διάδοχό του Μπραντ Πιτ (στο «The Spy game»). Εχουμε δει τόσες φορές τον Μαικλ Κέιν να παίζει το ρόλο που σίγουρα κάποιοι νομίζουν πως το πρακτοριλίκι ήταν η δουλειά του η πραγματική – το «The Ipcress File», πρέπει να είναι το καλύτερό του. Εχουμε δει τον Γκάρι Ολντμαν ως «Σμάιλι», αλλά και τον Χάρισον Φόρντ ως Τζάκ Ράιαν.  Εχουμε δει τον Πολ Νιούμαν (στον «Ανθρωπο με το αδιάβροχο») αλλά και τον Τομ Κρουζ σε όλες τις επικίνδυνες αποστολές του. Εχουμε δει τον Τζιν Χάκμαν και τον Γουόλτερ Ματάο, τον Ερικ Μπάνα στο «Μόναχο», τον Κρίστοφερ Πλάμερ στο «Triple Cross», τον Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν ως «Νούμερο 1 καταζητούμενο», τον Κέβιν Κόστνερ στο πιο μεγάλο «Αδιέξοδο». O καλύτερος όλων παραμένει ο βαρύς και σοβαρός Ερικ Μπάρτον ως «Ανθρωπος που γύρισε από το κρύο». Και τώρα είδαμε και τον Μάικλ Φασμπέντερ και την Κέιτ Μπλάνσετ στην συμπαθητική αλλά άνευρη ταινία του καλού διεκπεραιωτή Στίβεν Σόντερμπεργκ. Και νοσταλγήσαμε τους παλιούς.  

Εχουν στοιχεία αλλά…

Για να πω την αλήθεια και ο Φασμπέντερ και η Μπλάνσετ έχουν στην ταινία στοιχεία για να είναι καλοί πράκτορες. Αυτός είναι επιβλητικός και υπέροχος αναλυτής. Ψαρώνει όταν σε κοιτάζει μέσα από τα ωραία γυαλιά του που θα ζήλευε ο μακαρίτης Ζάχος Χατζηφωτίου και όπως όλοι οι καλοί προϊστάμενοι πράκτορες έχει μια σπουδαία συλλογή από χρήσιμα μυστικά: για την ακρίβεια γνωρίζει πως καμιά πληροφορία δεν πάει χαμένη. Μπορεί να είναι ανέκφραστος και μπορεί να υποχρεώσει όποιον θέλει να του κάνει οποιουδήποτε βρωμοδουλειά. Αυτή από την άλλη είναι αεικίνητη, γρήγορη, χωρίς δισταγμούς. Μπορεί και όπλο να τραβήξει και να πατήσει χωρίς δεύτερη σκέψη την σκανδάλη. Μπορεί να κρυφτεί μέσα στον κόσμο αλλά και να τραβήξει όλα τα βλέμματα όποτε χρειάζεται. Το ζευγάρι είναι πολύ καλό και συγχρόνως αρκετά ύποπτο μέσα στην τελειότητα του: από τις πρώτες κιόλας στιγμές καταλαβαίνεις πως αν παιγνίδι προκύψει οι πρωταγωνιστές είναι επιπέδου. Αλλά το πρόβλημα τελικά είναι το ίδιο το παιγνίδι. Σύντομα καταλαβαίνεις ότι δεν υπάρχουν οι χρήσιμοι σπουδαίοι κακοί που κινούν υπογείως τις ιστορίες: δεν υπάρχουν Ναζί, δεν υπάρχουν κακοί Αμερικάνοι, δεν υπάρχουν κακοί Ρώσοι, δεν υπάρχουν ούτε καν κακοί Κινέζοι, ούτε έστω κάποιοι βλαμμένοι πάμπλουτοι που θέλουν να καταστρέψουν τον κόσμο ή έστω τις μυστικές υπηρεσίες - σε μερικές περιπτώσεις είναι κι αυτοί μια λύση.  Τι υπάρχει; Το πρακτοριλίκι για το πρακτοριλίκι. Ένα θολό σχέδιο και μερικά μυστικά που δεν αντέχουν για να στηρίξουν ούτε την ένταση της ταινίας, ούτε το όποιο μυστήριο. Υπάρχει βέβαια αρχή, μέση και τέλος και μερικές σκηνές που όλοι έχουμε ξαναδεί – με κατασκόπους και πράκτορες μεγαλώσαμε άλλωστε.

Λε Καρέ, Μποντ, Φυρίκης

Το είδος έχει ανάγκη από κακούς που να είναι δυνατοί παίκτες. Ο Τζον Λε Καρέ σήμερα μάλλον θα έπληττε αφόρητα. Ο Ιαν Φλέμινγκ δεν θα έγραφε ποτέ ιστορίες με τον Τζέιμς Μποντ στις μέρες μας: αμφιβάλω κι αν ο Νίκος Τσιφόρος θα είχε ποτέ του σκεφτεί να δώσει ζωή στον δικό του σούπερ πράκτορα, τον Μίλων Φυρίκη, τις ιστορίες του οποίου σας συνιστώ. Βέβαια αν ο Τραμπ συνεχίσει το ταγκό με τον Πούτιν και οι Ευρωπαίοι βλέπουν και τους δυο ως απειλή μελλοντικά κάτι μπορεί να γίνει: και οι Αμερικάνοι και οι Ρώσσοι προσφέρονται για το ρόλο των κακών. Αν είναι να καταστραφεί ο κόσμος, ας δούμε προηγουμένως καμιά κατασκοπευτική ταινία της προκοπής με αυτό ως θέμα…