Επινε ένα ποτήρι κρασί. «Αφήστε με ρε παιδιά μια φορά να σας τα εξηγήσω όλα. Ακούστε με» μας είπε. «Οι Κινέζοι δεν ρίξανε κορωνοϊό στην Ελλάδα. Κάνουνε δουλειές με μας, αγοράζουν σπίτια στην Αθήνα, έχουν το λιμάνι. Μας αφήσανε έξω από το σχέδιο. Ρίξανε στην Δυτική Ευρώπη – πολύ στην Αγγλία, που θα είχε φτηνά προϊόντα από του χρόνου λόγω Brexit και θα ήταν ανταγωνιστική. Ρίξανε και λίγο στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στη Γαλλία προειδοποιητικά. Ξέρουν πώς να το κάνουν. Με τον Πούτιν τα χουν καλά και δεν τον πειράξανε, μόνο τον τρομάξανε. Χτυπάνε χώρες που κατασκευάζουν φτηνά προϊόντα: Ινδία, Τουρκία, Βραζιλία που δεν αγοράζουν από αυτούς τίποτα. Το καλύτερο το κάνανε στην Ιταλία. Χτυπήσανε το Βορρά, αλλά δεν πειράξανε το Νότο γιατί το λιμάνι στη Νάπολι είναι δικό τους. Κι όταν καθαρίσανε την Ευρώπη κάνανε επίθεση στην Αμερική για να γονατίσουν τον Τραμπ που έχει εκλογές, επειδή έβαζε φόρους στα προϊόντα τους – δεν το χεις ακούσει;». Το είπε, ολοκλήρωσε και λογικά περίμενε ένα χειροκρότημα.

Εξηγούν τα πάντα…

Η γοητεία όλης αυτής της ανάλυσης είναι ότι στηρίζεται στην απόλυτη βεβαιότητα του φίλου μου: ό,τι μας έλεγε το πίστευε. Το πρόβλημα φυσικά είναι ότι για όσα λέει δεν έχει ιδέα! Κάποια τα διάβασε κάπου στο διαδίκτυο, άλλα τα έβγαλε από το μυαλό του. Ομως τα θεωρεί χρήσιμα γιατί του εξηγούν τα πάντα και τον γεμίζουν και αισιοδοξία. Κι όποιος από αισιοδοξία κι απλές εξηγήσεις έχει ανάγκη τον ακούει προσεκτικά. Η τον διαβάζει στο facebook: οι απόψεις του είναι πιο δημοφιλείς και πιο κατανοητές από αυτές των λοιμοξιολόγων. Το ότι αυτά που λέει δεν είναι δυνατόν να τα γνωρίζει, μικρή σημασία έχει.

Πολλά από τα fake news που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο βασίζονται σε παραποιήσεις φωτογραφιών, διαστρέβλωση δηλώσεων, χρησιμοποίηση στοιχείων με τρόπους ολότελα παραπλανητικούς – είναι αποτελέσματα δουλειάς, σε πολλές περιπτώσεις προσεχτικής. Αλλά τα καλύτερα fake news είναι αυτά που δεν στηρίζονται πουθενά αλλού, παρά μόνο στη φαντασία του εμπνευστή τους. Για ένα απλό λόγο: διότι απαντούν συχνά σε καθημερινές απορίες κι αυτό υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που το έχει ανάγκη. Για τον κόσμο αυτό είναι ύποπτο το να μην υπάρχουν εξηγήσεις. Οποιος π.χ ρωτάει αν θα υπάρξει δεύτερο κύμα επίθεσης του κορωνοϊού είναι διατεθημένος να ακούσει την πιο εξωφρενική θεωρία από ένα άσχετο, παρά να του πει ένας επιστήμονας πως είναι δύσκολο να υπολογιστεί το εάν και το πότε. Οι άνθρωποι ψάχνουν απαντήσεις. Κι αν δεν υπάρχουν τις κατασκευάζουν.

Η επιτυχία έφερε χαλάρωση

Η επιτυχία στην αντιμετώπιση της πανδημίας ήταν δεδομένο ότι θα προκαλούσε χαλάρωση των μέτρων και των συμπεριφορών μας. Όμως προκάλεσε και κάτι που ήταν μάλλον πέρα από κάθε πρόβλεψη: μια μεγάλη δυσπιστία για την ύπαρξη του ιού, καθώς και για την επιτυχία της αντιμετώπισής του. Ό,τι δεν πληρώθηκε με τεράστιο πόνο και απόγνωση (γιατί οι νεκροί ήταν στη χώρα μας λίγοι κι αρκετοί έφυγαν πλήρεις ημερών), είχε ως αποτέλεσμα πολλοί να είναι δύσπιστοι ως προς την ίδια την ικανότητα της χώρας που τα κατάφερε. Σε μια συγκεκριμένη κατηγορία Ελλήνων, που θεωρούν πάντα την χώρα «ψωροκώσταινα», φαίνεται fake news η διαπίστωση ότι η χώρα του αντιμετώπισε κάτι πολύ επικίνδυνο πιο σοβαρά και πιο αποτελεσματικά από την Σουηδία, την Αγγλία, την Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία κτλ. Αυτοί οι Ελληνες αναζητούν εξωφρενικές απαντήσεις στις απορίες τους: μιλάμε για τους ίδιους, που αν μετρήσουμε πολλούς περισσότερους νεκρούς τον επόμενο χειμώνα θα τα βάλουν με το Κράτος, τον απρόσεκτο γείτονά τους, τις πολυεθνικές που κρύβουν τα εμβόλια κτλ.

Στοιχεία για εύκολα λάθη

Δίπλα σε αυτούς προστίθενται καιρό τώρα ένα σωρό άλλοι. Οι πιο ωραίοι (κι επικίνδυνοι) είναι όσοι χρησιμοποιούν αληθινά στοιχεία για λάθος συμπεράσματα. Το πιο συνηθισμένο είναι η παρουσίαση διάφορων στατιστικών, που δείχνουν ότι ο ιός είναι λιγότερο φονικός από το κρύωμα ή τους καύσωνες π.χ, ή από διάφορους λοιμούς που γνώρισε η ανθρωπότητα – η ισπανική γρίπη, η «μαύρη πανώλη» είναι το πιο αγαπημένο παράδειγμά. Πέρα απο το ότι τα στοιχεία που αφορούν όλες αυτές τις επιδημίες σηκώνουν πολλή συζήτηση, το λάθος που κάνουν όλοι αυτοί που τα επικαλούνται (αν υποθέσουμε πως όντως είναι λογικοί άνθρωποι…) είναι ότι δεν υπολογίζουν πως τώρα, για να περιοριστεί η πανδημία, η ανθρωπότητα πήρε τα εντυπωσιακότερα μέτρα πρόληψης που έχουν υπάρξει ποτέ! Χθες, μόλις, σε όλο τον κόσμο πόλεις ολόκληρες έκλεισαν για μήνες, οι άνθρωποι έμειναν στα σπίτια τους, η αγορά νέκρωσε, οι εκστρατείες ενημέρωσης είναι οι μεγαλύτερες που έχουν γίνει στην ιστορία και οι επιστήμονες αναζητούν και επινοούν διαρκώς θεραπείες. Χωρίς αυτά οι νεκροί θα ήταν δεκαπλάσιοι. Πρώτα από όλα στην Ελλάδα.     

Πρωταγωνιστούν στην αύξηση

Μιλώντας για συνηθισμένα ψέματα ένα άλλο που κυκλοφορεί είναι και ότι φταίει ο τουρισμός. Σίγουρα κάποιοι άνθρωποι που μας επισκέφτηκαν κάτι μετέφεραν, όντας ασυμπτωματικοί ή ελαφρά άρρωστοι, αλλά ο κύριος όγκος των κρουσμάτων είναι δικός μας: αυξάνεται εδώ και μέρες η διασπορά, ενώ είναι φανερό ότι η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, οι μεγάλες πόλεις δηλαδή, πρωταγωνιστούν στην αύξηση και στις νέες μολύνσεις: το 50% των νέων κρουσμάτων καταγράφονται σε αυτές.

Θυμίζω πως όταν έγινε το lockdown τα κρούσματα ήταν μόλις 50 σε όλη την Ελλάδα – κι όχι σε μια μέρα. Αλλά από τότε μέχρι τώρα οι γιατροί μας και οι λοιμοξιολόγοι μας έκαναν και έμαθαν πολλά για αυτό σήμερα αντιμετωπίζουν το πράγμα με την πρέπουσα ψυχραιμία. Είναι φανερό ότι η άνοδος της ζέστης και η υγρασία δεν σταματάνε την διασπορά του ιού, όπως πολλοί πίστευαν ότι θα συμβεί. Από την άλλη οι συνθήκες αυτές που έχουν να κάνουν με το καλοκαίρι μάλλον βοηθάνε ώστε παρά την διασπορά το πράγμα να ελέγχεται σε επίπεδο αντιμετώπισης και θεραπείας: οι διασολυνομένοι στις ΜΕΘ ήταν μόλις 8, οι λιγότεροι δηλαδή από το ξεκίνημα αυτού του εφιάλτη. Σαφώς και υπάρχουν αντικρουόμενα στοιχεία και μερικές φορές και αντικροούμενες οδηγίες: για τις μάσκες π.χ. Αλλά αυτό συμβαίνει γιατί η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει κάτι καινούργιο κι όχι γιατί υπάρχουν οργανωμένα σχέδια. Αυτά υπάρχουν μόνο στο σαλεμένο μυαλό μας.

Πρόσεχε και μη φοβάσαι

Δύσκολη είναι πια και η επικοινωνιακή αντιμετώπιση του πράγματος. Από τη μια πρέπει να υπογραμμίζεται η αύξηση των κρουσμάτων για να μην χαλαρώσει κι άλλο ο κόσμος, που κακώς νομίζει πως πρόβλημα δεν υπάρχει πια. Κι από την άλλη πρέπει να τονίζεται ότι οι περισσότεροι νέοι ασθενείς περνάνε την αρρώστια σπίτι και ότι οι  ΜΕΘ παραμένουν ευτυχώς άδειες, ώστε να υπάρχει η απαραίτητη ψυχραιμία. Καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο να λες και «πρόσεχε» και μην «φοβάσαι». Αλλά βρισκόμαστε ακριβώς σε αυτή την παράξενη κατάσταση. Κατά τα άλλα ας πιούμε ένα κρασί και ας συμφωνήσουμε: δεν ρίξανε κορωνοϊό στην Ελλάδα οι Κινέζοι. Γιατί παντρεύονται στη Σαντορίνη…