Οι χθεσινοβραδινές νίκες στο Τσάμπιονς λιγκ της Ρεάλ Μαδρίτης απέναντι στην Τσέλσι (με 2-0) και της Μίλαν επί της Νάπολι (με 1-0)  επανέφεραν στην επικαιρότητα την παλιά καλή συζήτηση για το «ειδικό βάρος της φανέλας». Πρόκειται για την αγαπημένη επισήμανση που γίνεται από όλους μας σε δυο περιπτώσεις: πρώτον όταν δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε μια επιτυχία μιας ομάδας με αναφορές αποκλειστικά στις αγωνιστικές της αρετές (καμιά φορά και μια επιτυχία που απλά δεν είχαμε προβλέψει) και δεύτερον όταν  πιστεύουμε πως στο ποδόσφαιρο υπάρχει μια ιδιότυπη ιεραρχία ομάδων που δεν αλλάζει ποτέ – μπροστά πάνε αυτές με τις βαριές φανέλες κι ακολουθούν οι υπόλοιπες. Παραδόξως η φράση, αν και κλισέ, δεν έχει ακόμα κατρακυλήσει στην κόλαση της κοινοτυπίας, εκεί όπου συναντά κανείς όρους όπως «η μητέρα όλων των μαχών», «ο άγραφος νόμος του ποδοσφαίρου που τιμωρεί» κτλ κτλ. Αν και χιλιοειπωμένη, παραμένει αξιωματική. Και συχνά επίκαιρη.

Ποιο είναι το μέτρο βάρους μιας φανέλας και γιατί η φανέλα π. χ της Μίλαν είναι πιο βαριά από αυτή της νέας πρωταθλήτριας Ιταλίας Νάπολι παρόλο που η Νάπολι έχει την αφήσει τη Μίλαν στη βαθμολογία του Καμπιονάτο 22 ολόκληρους βαθμούς πίσω; Η απορία μοιάζει περίπου αναπάντητη. Αλλά δεν είναι.

Όποιος αντιμετωπίζει το ζήτημα κυνικά μπορεί να υποστηρίξει ότι το βάρος μιας φανέλας είναι μια πρώτης τάξεως δικαιολογία για να εξηγηθούν τα ανεξήγητα. Που ήταν σου λένε η φανέλα της Μίλαν και οι μαγικές της ιδιότητες εδώ και καμιά δεκαπενταριά χρόνια; Γιατί δεν πρόκοψε και τις άλλες χρονιές η Μίλαν με όπλο τη φανέλα της; Μήπως όλα αυτά δεν είναι παρά μια προσπάθεια να ωραιοποιηθεί το ποδόσφαιρο σκοπιμότητας που έπαιξε χθες βράδυ με την Νάπολι, και που δεν ταιριάζει και πάρα πολύ σε μια ομάδα που λέγεται και είναι μεγάλη; Και πόσες τέλος πάντων είναι οι βαριές φανέλες μπροστά στις οποίες πρέπει να προσκυνάμε σαν να πρόκειται για το «Εν τούτω νίκα» του Μεγάλου Κωνσταντίνου;

Πως αποκτά βάρος;

Ας αρχίσουμε από το τελευταίο: δεν χωρά αμφιβολία ότι αυτές οι φανέλες είναι λίγες. Ελάχιστες. Αν τις απαριθμούσα θα άφηνα έξω πολλές και θα προκαλούσα την οργή όσων υποστηρίζουν ομάδες που _ κατά τη γνώμη τους _ θεωρούν μεγάλες, δηλαδή με φανέλες μαγικές. Δεν φοβάμαι τις ενστάσεις και το ξέρετε, απλώς δεν είναι αυτή η πρόθεσή μου. Πάμε παρακάτω.

Πως αποκτά βάρος μια φανέλα; Εδώ η απάντηση είναι αληθινά δύσκολη. Το προφανές, δηλαδή οι τίτλοι, δεν είναι απαραίτητα και η ορθή απάντηση. Κάθε ομάδα που έχει κάνει μια ευρωπαϊκή επιτυχία δεν αποκτά αυτόματα βαριά φανέλα: αν ήταν έτσι το πράγμα θα είχε μάλλον εκφυλιστεί. Ευρωπαϊκά τρόπαια και μάλιστα σπουδαία έχουν κατακτήσει ομάδες που δεν νομίζω ότι σήμερα τρομάζουν κανένα. Η Πάρμα, η Σαμπντόρια και η Λάτσιο. Η Αστον Βίλα. Η Γκέντεμποργκ και η Φέγενορντ. Όλες υπήρξαν κατά καιρούς όμορφες παρενθέσεις στις επιτυχίες των μεγάλων, αλλά καμία από αυτές τις ομάδες δεν κατάφερε να φτιάξει τη μυθολογία της.

Αυτή η τελευταία λέξη είναι το κλειδί του μυστηρίου: η μυθολογία! Αυτό - νομίζω – διαφοροποιεί τελικά τις ομάδες και τις ξεχωρίζει σε αυτές που έχουν βαριά φανέλα και στις άλλες που δεν έχουν. Όσες δεν είναι αληθινά μεγάλες, έχουν απλώς ιστορία όχι όμως και μυθολογία. Οι ομάδες – μύθοι του καιρού μας είναι εκείνες που συνέδεσαν τις επιτυχίες τους με αρετές που με το πέρασμα του Θεού Χρόνου μυθοποιήθηκαν για κάποιο λόγο: η Ρεάλ «ελέγχει το ευρωπαϊκό παρασκήνιο», η Μίλαν ήταν «η ομάδα του πανίσχυρου δαίμονα Μπερλουσκόνι», ο Αγιαξ «έχει εκπληκτικές ακαδημίες που μεταμορφώνουν τους πιτσιρικάδες σε υπερπαίκτες», η Μπάγερν «δεν τα παρατάει ποτέ», και, ειδικά στο Ανφιλντ, «η Λίβερπουλ μπορεί να αποκλείσει οποιονδήποτε αντίπαλο». Όλα αυτά μπορεί και να ισχύουν ή να είναι υπερβολικά: σημασία έχει όμως ότι λειτουργούν στο παγκοσμιοποιημένο ποδοσφαιρικό υποσυνείδητο κυρίως όταν υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Έτσι κάθε σφύριγμα που η Ρεάλ παίρνει γίνεται το προϊόν ενός μυθικού μηχανισμού υποστήριξης, κάθε ξανθομπούμπουρας Ολλανδός είναι ο νέος Κρόιφ κι από το Ανφιλντ δεν περνάει κανείς – να βάλει πέντε γκολ εκεί η Ρεάλ κρίμα για την πραγματικότητα. Η άποψη του Πιραντέλο («έτσι είναι αν έτσι νομίζετε»)  στο ποδόσφαιρο είναι αξίωμα.

Συντηρώντας μύθους

Αυτός που φτιάχνει τους μύθους του ξέρει και να τους συντηρεί, και το σπουδαιότερο αντλεί τη δύναμή του από αυτούς. Αντίθετα όποιους δεν τους έχει δημιουργήσει τους μύθους του κάποια στιγμή βλέπει σαν βουνό μπροστά του τους μύθους του αντιπάλου του. Οι μύθοι λειτουργούν συχνά υποστηρικτικά σε δεδομένες στιγμές για το δημιουργό τους. Η Ρεαλ Μαδρίτης φέτος στο ισπανικό πρωτάθλημα αντιμετωπίστηκε από την Μπαρτσελόνα χωρίς κανένα απολύτως φόβο – η Μπάρτσα πλήρωσε μια έλλειψη σεβασμού στον ημιτελικό του κυπέλλου, μικρό το κακό.  Στο Τσάμπιονς λιγκ όμως η Ρεάλ πάντα θα τρομάζει. Η Λίβερπουλ (που την αντιμετώπισε στους 16 κι όχι στον πρώτο γύρο της διοργάνωσης) είδε απέναντί της την ομάδα που έχει να κερδίσει χρόνια. Η Τσέλσι αυτή που είναι κακός μπελάς για όλες τις αγγλικές: αθροίζοντας επιτυχίες υποβάλεις συχνά τον αντίπαλο στην ιδέα της ήττας. Τα άλλα ωστόσο είναι μυθολογία και η μυθολογία είναι όμορφη αλλά δεν ξέρω αν όντως δίνει κάποιο αβαντάζ.

Μια ιταλική εφημερίδα, η Ρεπούμπλικα, έγραφε σήμερα ότι χθες βράδυ στο Σαν Σίρο οι παίκτες της Νάπολι έβλεπαν μπροστά τους τον Βαν Μπάστεν, τον Γκούλιτ, τον Μπαρέζι, τον Σαβίσεβιτς, τον Κακά με την κούπα του πρωταθλητή Ευρώπης στα χέρια. «Αυτούς πρέπει να αποκλείσουν, αυτούς που στοίχειωσαν τα παιδικά τους χρόνια κι από όποια πλευρά και να το δεις δεν είναι εύκολο» σημειώνει ο συντάκτης. Εγώ πάλι είδα τον καταπληκτικό τερματοφύλακα της Μίλαν Μάικ Μενιάν να κάνει πέντε σπουδαίες επεμβάσεις. Αν τις κάνει και στο Ντιέγκο Μαραντόνα στη ρεβάνς η Μίλαν μπορεί να προκριθεί. Αν όχι θα περάσει η Νάπολι. Που θα παίξει με την ίδια φανέλα που έπαιξε και χθες,   

Κάτι σαν θρησκεία

Η φανέλα και η μυθολογία από μόνες δεν φτάνουν να κάνουν τίποτα. Στις ειδικές στιγμές όμως πραγματικά κάνουν τη διαφορά γιατί επιβάλλονται στο υποσυνείδητο του αντιπάλου σαν αθεράπευτοι φόβοι, αρχέγονοι θαρρείς τρόμοι. Στην πραγματικότητα η Ρεάλ Μαδρίτης πχ είναι κάτι σαν θρησκεία και ο αποκλεισμός της από αγγλική ομάδα στο Τσάμπιονς λιγκ ειδικά θα ήταν ένα ασυγχώρητο αμάρτημα. Η Τσέλσι δεν είναι ούτε καν αίρεση. Αν σταθείς απέναντι σε ό,τι αντιπροσωπεύει το βάρος της φανέλας της Ρεάλ μοιραία θα τρομάξεις: είναι άλλωστε ιστορικά αποδεδειγμένο ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνεις αιρετικός. Αλλά η Τσέλσι πριν δυο χρόνια την απέκλεισε την Ρεάλ. Και πέρυσι πήγε στο Μπερναμπέου κουβαλώντας μια βαριά ήττα από το πρώτο ματς και παραλίγο να προκριθεί. Οπότε πριν ζυγίσουμε τη φανέλα της Ρεάλ για να εξηγήσουμε την σημασία της ταχύτητας του Βινίσιους, την εμπειρία του Μπενζεμά και την σοφία του Μόντριτς, ας κάνουμε μια εβδομάδα υπομονή.   

Εχω δει τη Λίβερπουλ να γίνεται παιχνιδάκι από κάποια Τζένοα. Την Μίλαν να ταλαιπωρείτε από την Μαρσέιγ και να αποκλείεται κάποτε από τη Ρόζενμποργκ: δεν αποκλείω του χρόνου να την αποκλείσει κάποια ομάδα χωρίς την ιστορία της (για μυθολογία δεν συζητάμε) που δεν θα νοιώσει συστολή απέναντί της σε μια κρίσιμη ώρα, όπως πρόσφατα ο Ολυμπιακός. Αμφιβάλω αν υπάρχουν πολλές ομάδες που δεν θα ένοιωθαν συστολή απέναντι στη Ρεάλ Μαδρίτης σε μια a priori κρίσιμη στιγμή όπως είναι ένα νοκ άουτ ματς του Τσάμπιονς λιγκ. Ειδικά μια τέτοια στιγμή δεν μπορεί παρά να είναι το ιδανικό σκηνικό πάνω στο οποίο στήνεται το σενάριο της μυθολογίας της. Πλην όμως, όπως την είδα με την Τσέλσι, αν προκριθεί, για να αποκλείσει τον Χάλαντ θα χρειαστεί πολλά περισσότερα από τους μύθους της…