Δεν υπάρχει μόνο ένα Πάσχα, αλλά πολλά – κι άργησα να το καταλάβω. Πρώτα από όλα το ότι είναι κινητή γιορτή το καθιστά για αυτό και μόνο απρόβλεπτο. Μπορεί την μια χρονιά να το ζήσεις με βροχές και κρύα και την άλλη να κυκλοφορείς με κοντομάνικα και να σκέφτεσαι μήπως έφτασε η ώρα για μια πρώτη βουτιά, χωρίς να είσαι χειμερινός κολυμβητής.
Στη ζωή μας είναι δύσκολο να ζήσουμε δυο φορές το ίδιο Πάσχα – κάθε φορά κάτι θα είναι κομμάτι διαφορετικό στην ατμόσφαιρα. Η ερώτηση «τι καιρό θα κάνει το Πάσχα;» είναι στα χείλι όλων πολύ καιρό πριν φτάσουμε στην Μεγάλη Εβδομάδα. Έχοντας καταλάβει το συνολικό άγχος διάφοροι αγύρτες που παριστάνουν τους μετεωρολόγους στο διαδίκτυο, τσιμπάνε κλικ σπέρνοντας τον πανικό: η Πυθία έκανε σαφέστατες προβλέψεις μπροστά σε όσα ισχυρίζονται όλοι αυτοί κι ευτυχώς που υπάρχουν κάποιοι σοβαροί άνθρωποι που βάζουν τα πράγματα σε μια σειρά αποκαλύπτοντας τις πορείες των βαρομετρικών χαμηλών και των ανέμων. Κανείς δεν θυμάμαι να αναρωτιέται τι καιρό θα κάνει τα Χριστούγεννα ή την Πρωτοχρονιά και δεν ζούμε στο Οσλο ή στην Στοκχόλμη για να θεωρούμε δεδομένα τα χιόνια στο καμπαναριό – απλά το πράγμα δεν μας πολυενδιαφέρει. Ενώ για το Πάσχα μας ανησυχούμε – ίσως μάλιστα αυτή η ανησυχία και να ξεκινά από το γεγονός ότι πριν από το τι καιρό θα κάνει αναρωτιόμαστε και πότε πέφτει. Ο γνωστός υπολογισμός με βάση την Πανσέληνο της εαρινής ισημερίας και τις τρεις εβδομάδες που από αυτή πρέπει να περάσουν για να φτάσουμε στην Μεγάλη Εβδομάδα το καθιστά το Πάσχα κομμάτι μαγικό εξ αρχής: οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τι είναι η «εαρινή ισημερία» αλλά και από πότε ακριβώς αρχίζουν να μετράνε οι περίφημες τρεις εβδομάδες μετά την Πανσέληνο. Ετσι επαναλαμβάνουμε κάθε χρόνο τα ίδια σαν η όλη διαδικασία να αποτελεί τελετουργικό: πρώτα ρωτάμε «φέτος πότε πέφτει το Πάσχα;» και μετά «τι καιρό θα κάνει». Και το αστείο είναι ότι συνήθως αυτά τα ρωτάμε ο ένας στον άλλο ενώ είναι βέβαιο πως απαντήσεις εμείς τουλάχιστον δεν έχουμε.
Αλλά δεν είναι διαφορετικό το Πάσχα μόνο γιατί ως γιορτή είναι κινητή: είναι διαφορετικό γιατί το Πάσχα κομμάτι κινείται και μέσα μας.
Δεν ξέρω να πω κάτι για όλους – θα μιλήσω για μένα ελπίζοντας να υπάρξουν κάποιοι που στην εξιστόρηση του δικού μου Πάσχα που συνεχώς μεταβάλλεται θα θυμηθούν και τις μεταβολές του δικού τους. Το Πάσχα των παιδικών μου χρόνων ήταν η κορύφωση μιας τελετουργίας διάρκειας μιας εβδομάδας: ήταν τεράστιο και για αυτό το λαχταρούσα. Εχοντας την τύχη να το ζήσω μαγεμένος ως πιτσιρικάς από την μυσταγωγική του μεγαλοπρέπεια το θυμόμαστε με δέος: δεν υπήρχε ακόμα ο Ιησούς από την Ναζαρέτ στον Αντ1 και δεν μας απασχολούσε ως οικογένεια που θα το γιορτάσουμε. Περνούσαμε από την εκκλησία γιατί το θέλαμε. Ντυνόμουν «παπαδάκι» για τις ανάγκες της εκκλησιαστικής λειτουργίας που ήταν στο κέντρο της κοινωνικής ζωής και καμάρωνα. Οι λειτουργίες μεταδιδόταν από την τηλεόραση της ΕΡΤ όλη την Μεγάλη Εβδομάδα, ενώ η κρατική ραδιοφωνία έπαιζε κλασσική μουσική – συνήθως από την Μεγάλη Πέμπτη και μετά. Δεν περίμενα δώρα το Πάσχα, ούτε υπήρχαν στα παιδικά μου χρόνια σοκολατένια αβγά - η λαμπάδα του νονού κάπου θα εμφανιζόταν και ήταν το μόνο δώρο που περίμενα - αν και το αληθινό δώρο ήταν το μεγάλο τραπέζι το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου και το μεσημέρι της Κυριακής: η μαγειρίτσα και η σούβλα, τα κόκκινα αυγά και τα τσουγκρίσματα, τα μυρωδάτα τσουρέκια. Μετά μεγαλώνοντας κάπως όλο αυτό τον κόσμος άρχισα να τον εγκαταλείπω. Το Πάσχα μου έγινε ένα τριήμερο. Σχεδόν κορόιδευα, όσα κάποτε λαχταρούσα. Μου φαινόταν πως η άρνηση της μυσταγωγίας του Πάσχα ήταν η απόδειξη της ωριμότητας μου: που να ξέρα! Βαριόμουν τις σούβλες, δεν άντεχα στην ιδέα ότι θα ανοίξω ένα ραδιόφωνο και θα ακούω κλαρίνα. Αυγά, κοκορέτσια και μαγειρίτσα μου φαινόταν επαναλαμβανόμενες υποχρεώσεις – κάτι σαν το να πάμε στην εκκλησία να ακούσουμε το Χριστός Ανέστη όσο το επέτρεπαν τα βαρελότα. Επρεπε να βρεθώ στο εξωτερικό για να μου λείψει το Πάσχα και να αρχίσω πάλι να το αναπολώ. Κι όταν ένα το πέρασα κάποτε σε ένα στρατόπεδο, κυνηγώντας κόσμο για αγγαρείες ως «όργανο υπηρεσίας» είπα πως όποιος το Πάσχα δεν το χαίρεται έχει τελικά πρόβλημα. Μεγάλο.
Μετά εμφανίστηκε ένα άλλο Πάσχα: αυτό που ήθελα να περάσω με τους φίλους που διάλεγα, σαν παρένθεση ανοιξιάτικη, πριν τον ερχομό του καλοκαιριού. Ηταν ένα Πάσχα ανέμελο σαν σχολική εκδρομή, μια ευκαιρία για να φύγεις με παρέα από την πόλη και να κοροϊδέψεις λιγάκι τον εαυτό σου πως στην εξοχή τα περνάς υπέροχα. Ηταν ένα Πάσχα που το κατανάλωνα γρήγορα, που τελείωνε καλά καλά πριν αρχίσει, αφήνοντάς μου λίγη προσωπική ματαιοδοξία: αισθανόμουν σαν τον σκηνοθέτη που το Πάσχα το φέρνει στα μέτρα του, μετατρέποντάς το σε ένα είδος γιορτής γενεθλίων – μου πήρε καιρό να καταλάβω πως το Πάσχα είναι πραγματικό μόνο όταν το μοιράζεσαι με τους αληθινά δικούς σου.
Τα τελευταία χρόνια έμαθα να αγαπάω αυτό που μου φαινόταν ένα Πάσχα βαρετό και χωρίς γοητεία: το Πάσχα με την οικογένεια, στο σπίτι απέναντι από την εκκλησία που γεμίζει κόσμο, στο χωριό μου που όταν πατάω το χώμα του νομίζω πως γεμίζω ενέργεια. Όταν στα χρόνια της πανδημίας υπήρχαν οι αξέχαστες εκείνες απαγορεύσεις τις είχα σεβαστεί όλες, μολονότι θα μπορούσα να φύγω ή έστω να δοκιμάσω ένα είδος απόδρασης. Εμεινα στην Αθήνα ελεύθερος πολιορκημένος από τον ιό και είχα αντιμετωπίσει το πράγμα ως ένα είδος δίκαιης τιμωρίας γιατί το Πάσχα που κάποτε λαχταρούσα το υποβίβασα μέσα μου, το χλεύασα, το μετέτρεψα σε τουριστικό τρίημερο, το έβλεπα σαν απλή ευκαιρία για να ρωτάω όπως όλοι πότε πέφτει φέτος και τι καιρό θα κάνει.
Σήμερα με βεβαιότητα πλέον μπορώ να απαντήσω και στις δυο αυτές ερωτήσεις: δεν έχει σημασία πότε πέφτει το Πάσχα, σημασία έχει να το νιώθεις στην ζωή σου να έρχεται. Και δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείς τι καιρό θα κάνει: αν είσαι με όσους αγαπάς και σε αγαπάνε θα είναι πάντα λαμπρό και δικό σου. Λάθος: δικό μας. Γιατί το Πάσχα αν δεν είναι μια συμμετοχική διαδικασία στην οποία όλοι βρίσκουν το ρόλο τους γιορτάζοντας την αγάπη, τότε απλά δεν είναι Πάσχα…
(Βημαγκαζίνο Απρίλιος 2025)
