Στην κηδεία του Μίμη Δομάζου, εκτός από τα μέλη της οικογένειας του, βρέθηκαν πολλοί παλιοί του συμπαίκτες και πολλοί παλιοί του εντός γηπέδων αντίπαλοι. Παραβρέθηκε φυσικά και πλήθος απλού κόσμου που τίμησε τον «στρατηγό»: δεν είναι παράξενο, ήταν αναμενόμενο καθώς μιλάμε για ένα δημοφιλέστατο αρτίστα. Αλλά το αληθινά εντυπωσιακό ήταν αυτό που έγινε στα γήπεδα – στο ενός λεπτού σιγή που κρατήθηκε για την μνήμη του.

Το φοβόμουν το πράγμα πολύ

Στην Τούμπα ο κόσμος θα χειροκροτούσε μετά το λεπτό σιγής που κρατήθηκε για τον Δομάζο, αλλά και για τον Ανδρέα Σταματιάδη: κανέναν από τους δύο δεν είδαν ποτέ ως εχθρό οι οπαδοί του ΠΑΟΚ καθώς τον καιρό που οι δυο μεσουρανούσαν ο ΠΑΟΚ απλά έχτιζε το μέλλον του. Στην OPAP Arena ήταν αναμενόμενο να υπάρξει μια υποδειγματική τήρηση του ενός λεπτού σιγής: ο Σταματιάδης είναι τεράστιο κεφάλαιο της ιστορίας της ΑΕΚ και ο Μίμαρος φόρεσε κι αυτός την φανέλα της Ενωσης κι έγινε μαζί της και πρωταθλητής τα χρόνια του Λουκά Μπάρλου. Στο Καραϊσκάκη όμως φοβόμουν πως θα γίνει κανονικό πανηγύρι.

Υπήρχε στο πρόγραμμα ντέρμπι του Ολυμπιακού με τον ΠΑΟ – μου φαινόταν κακή ιδέα η τήρηση του πρωτοκόλλου. Θεωρούσα απίθανο να μην αρχίσουν να ακούγονται συνθήματα ή έστω αποδοκιμασίες στο ενός λεπτού σιγή – κι όχι μόνο για τον εκλιπόντα. Ο Δομάζος ήταν ο ηγέτης του ΠΑΟ για δυο δεκαετίες – στο θυμικό των οπαδών του Ολυμπιακού θα πρεπε να έχει καταγραφεί πως μεγάλος εχθρός. Πως θα αποδιδόταν μια τέτοιου είδους σιωπηρή τιμή στον Δομάζο σε αυτό το τοξικότατο περιβάλλον του ποδοσφαίρου μας; Περίμενα να ακούσω τα χειρότερα κι όχι τόσο από τους οργανωμένους όσο γενικά από το γήπεδο. Αρκούσε πχ να αρχίσουν να σφυρίζουν λίγοι από ένα άλλο σημείο του γηπέδου για να εξαπλωθεί το πράγμα – το ίδιο το ματς δεν βοηθούσε. Κι όμως δεν ακούστηκε το παραμικρό. Κι ομολογώ πως ανατρίχιασα. Ποτέ μια τόσο παρατεταμένη σιωπή δεν μου φάνηκε τόσο γεμάτη από μηνύματα. Και μάλιστα αισιόδοξα μηνύματα - πράγμα σπάνιο σε αυτή την χώρα. 

Η κολυμβήθρα της κουταμάρας

Αλλάζει κάτι στην κουλτούρα του περίφημου οπαδικού κοινού; Ναι αλλάζει. Η αλλαγή είναι αργή, αλλά υπαρκτή. Σαφώς και βοήθησαν τα περίφημα αυστηρά μέτρα για την διεξαγωγή των παιγνιδιών: μπορεί να μην είναι τα καλύτερα, αλλά δημιούργησαν ένα αυστηρό πλαίσιο κι αυτό υποχρεώνει σε διαφορετικές συμπεριφορές. Όταν νιώθεις πως θα χάσεις το επόμενο ματς της ομάδας σου και πως κανένας δεν θα γλυτώσει την ομάδα από την προβλεπόμενη τιμωρία αφήνεις κατά μέρος τις ψευτομαγκιές. Δεν χωρά αμφιβολία πως υπάρχει στις εξέδρες των οργανωμένων για πρώτη φορά ένα είδος αυτόαστυνόμευσης – που μοιάζει να λειτουργεί όσο καλύτερα γίνεται. Προφανώς και δεν λείπουν όσοι βαφτίστηκαν στην κολυμβήθρα της κουταμάρας και δεν θα λείψουν ποτέ εντελώς. Αλλά κι αυτοί πλέον περιορίζονται όλο και περισσότερο. Σίγουρα παίζει ρόλο και ότι νιώθουν πως δεν θα βοηθήσει κανείς αν κάνουν σαχλαμάρες. Αλλά από τον αυτοπεριορισμό, στην σχεδόν ευλαβική σιωπή για την φυγή του Δομάζου, υπάρχει διαφορά.

Αλλάζει το πράγμα  

Τι συμβαίνει; Θέλω να πιστεύω πως αργά αλλά σταθερά γεννιέται εντός των ελληνικών γηπέδων μια νέα αθλητική κουλτούρα. Υπάρχει σιγά σιγά ένας ανταγωνισμός μεταξύ των οπαδών για να δείξουν καλύτεροι κι όχι χειρότεροι, όπως συνέβαινε για δεκαετίες. Ένα από τα προβλήματα των ελληνικών γηπέδων ήταν η περίφημη αποθέωση της καφρίλας – ουδείς αναμάρτητος. Βασισμένοι όλοι στην περίφημη ατάκα «το γήπεδο δεν είναι θέατρο» (που ποιος ξέρει ποιος καταστροφέας της λογικής την είπε…) για χρόνια οι οργανωμένοι ανταγωνίζονταν στο να δείξουν πόσο μπορεί να ξεπεράσουν τα όρια της καφρίλας – το βαρέλι δεν είχε πάτο. Καταστροφές αγαλμάτων (όπως αυτό του Γιώργου Κούδα στην Τούμπα), απερίγραπτοι βανδαλισμοί γηπέδων, σπασίματα καθισμάτων, καταστροφές αυτοκινήτων των ποδοσφαιριστών, ντου στα πάρκινγκ κτλ ήταν στην ημερήσια διάταξη, όσο και το βλακώδες κάψιμο των πανό των αντίπαλων οπαδών πριν τα ντέρμπι. Κι αφήνω στην άκρη τις κροτίδες, τα καπνογόνα, τα χυδαία πανό, τα άθλια από κάθε άποψη συνθήματα τα οποία παρουσιάζονταν μάλιστα ως χιουμοριστικές παρεμβάσεις ή ως κάποιου τύπου λαϊκές σοφίες. Ενώ αποτελούν απλά βία. Λεκτική βία, αλλά βία.     

Ένα νέο κοινό           

Η απόλυτη σιγή στη μνήμη του Δομάζου είναι μια υπέροχη οπαδική πράξη: μια πράξη για την οποία πραγματικά μια ομάδα μπορεί να είναι υπερήφανη για τους οπαδούς της. Μαρτυρά αυτή η σιωπή πως ένας συγκεκριμένος κόσμος κατανοεί πως άλλο είναι ο αντίπαλος κι άλλο ο εχθρός. Ο αντίπαλος στα σπορ είναι απαραίτητος και πρέπει να είναι δυνατός, αλλιώς δεν έχει ενδιαφέρον ο ανταγωνισμός μαζί του. Η απόδοση τιμής σε ένα αντίπαλο δείχνει πρώτα από όλα αληθινή αγάπη για το σπορ: τιμάς τον αντίπαλο αναγνωρίζοντας την αξία του, μόνο όταν το σπορ το καταλαβαίνεις – όταν αναγνωρίζεις πως ο ανταγωνισμός δημιουργεί ενδιαφέρον και πρόοδο. Το ελληνικό ποδόσφαιρο έχει ανάγκη από οπαδούς που αγαπάνε και καταλαβαίνουν τα σπορ: από τους άλλους, που απλά αγαπάνε νίκες, έχουμε πάρα πάρα πολλούς.

Αυτή η αλλαγή της συμπεριφοράς του γηπεδικού κοινού (αλλά και των πολλών άλλων οπαδών που μπορεί να μην πάνε στο γήπεδο…) φαίνεται και σε πολλά άλλα πράγματα αργά αλλά σταθερά: στη στήριξη πχ του Αλμέιδα από το κοινό του γηπέδου της ΑΕΚ. Ο κόσμος ολοένα και λιγότερο ασχολείται με διαιτητές και διαιτησίες, ολοένα και λιγότερο βλέπει παράγκες και οράματα. Ολοένα και πιο πολύ καταλαβαίνει τα όρια ανάμεσα στην δικαιολογία και στην λογική γκρίνια. Ολοένα και περισσότερο ασχολείται πχ με μεταγραφές και θέλει να βλέπει καλούς παίκτες. Ολοένα και πιο πολύ θέλει από τις ομάδες καλές ευρωπαϊκές πορείες. Ολοένα και πιο πολύ θέλει να μην ξεχνάνε οι ΠΑΕ πως ναι μεν αγαπάει, αλλά πληρώνει κιόλας. Δεν ξέρω πραγματικά αν αυτό το κοινό που σιγά σιγά μεγαλώνει αρέσει στις ομάδες: ίσως αυτές να προτιμούν πιστούς χωρίς απαιτήσεις, αλλά θα προσαρμοστούν. Και θα είναι καλό όταν αυτό συμβεί: θα δούμε καλύτερες ομάδες και καλύτερο ποδόσφαιρο – ποδόσφαιρο για ένα καλύτερο κοινό.  

Οι υποκριτές ηθικολόγοι  

Θυμίζω πως ιδανική ήταν η συμπεριφορά του κοινού στο Καραϊσκάκη και στο ματς της Εθνικής όταν κρατήθηκε το ενός λεπτοπύ σιγή για τον αδικοχαμένο Τζόρτζ Μπάλντοκ: εκεί το πράγμα έμοιαζε αυτονόητο, την Κυριακή όμως δεν ήταν κάτι εξίσου προβλεπόμενο. Ξέρετε τι μου έκανε εντύπωση; Ότι ελάχιστα προβλήθηκε αυτή η πραγματική ασυνήθιστη, σχεδόν ιερή, σιωπή του αποχαιρετισμού του Μίμαρου από τα ΜΜΕ. Το καλό δεν πουλάει βλέπετε, αλλά να ξέρετε ότι συχνά θριαμβεύει. Σκέφτομαι τι θα είχε ειπωθεί και τι θα είχε γραφτεί αν είχε συμβεί το αντίθετο, αν δηλαδή μια μικρή έστω ομάδα οπαδών του Ολυμπιακού (η οποιασδήποτε άλλης ομάδας) σφύριζε ή αποδοκίμαζε ή έλεγε κάποιο χυδαίο σύνθημα την ώρα του λεπτού σιγής για τον Δομάζο. Θα είχαμε ακούσει τα πάντα: θα έκαναν υπερωρίες οι υποκριτές ηθικολόγοι που τώρα κάπου έχασαν την λαλιά τους.

Δεν θέλω ούτε να το σκέφτομαι…